APOPTOZİS (Programlı hücre ölümü)
Hem prokaryot hem de ökaryot organizmalarda yaşam, belli başlı kısımlardan oluşmaktadır. Bunlar; doğum, büyüme, üreme, yaşlanma ve ölümdür. Yaşamın bu şekilde sürdürülebilmesi için canlıyı oluşturan hücrelerin sayısal dengesi çok önemlidir. Canlıda yeni hücreler oluşurken, varolan hücrelerin bir kısmı da hücre ölümü ile ortadan kaldırılmakta, böylelikle sabit denge korunmaktadır. Varolan bu hücreler fizyolojik, programlanmış hücre ölümü olan apoptoz ve patolojik hücre ölümü nekroz gibi çeşitli hücre ölüm tipleriyle yok olmaktadır. Vücudumuzdaki her hücre belli bir süre yaşar ve zamanı gelince ölür. Hücre ölümüyle hücre çoğalması arasında kontrollü bir denge vardır. Hücre ölüm tiplerinden biri olan apoptoz yunanca ağaçtan düşen yaprak veya çiçekten ayrılan petal anlamına gelir. Apo: ayrı, Ptosis: düşme demektir.
Apoptozun görüldüğü durumlar :Memeli üyelerinin oluşumunda, el ve ayak parmakları arasındaki ara dokunun ortadan kalkması, merkezi sinir sisteminin şekillenmesi, Kurbağaların da metamorfoz sırasında kuyrukları da apoptoz ile kaybolur.
Hücre neden apoptozu seçer?
- Gelişim sürecinde ki organizasyonun tamamlanması için; Örneğin fetüsdeki parmaklar arasındaki perdenin kaldırılması
- Organizma için zararlı bazı hücrelerin ortadan kaldırılması için; Örneğin virüs ile enfekte olmuş hücreler, immün sistem hücreleri, DNA hasarı olan hücreler, kanser hücreleri
Apoptozda komşu hücreler hiçbir zarar görmez. Apoptoz ve hücre sağkalımının hücresel mekanizmalarının ortaya konması, kalp hastalıkları, kanser, nörodejeneratif hastalıklar, AIDS ve birçok hastalığın tedavisinde yeni tedavi stratejilerinin ortaya atılmasına olanak sağlamıştır. Böylece, dejeneratif tıp olanakları, rejeneratif tıbbın getirdiği kök hücre ve somatik hücre nükleer transferi gibi yeni tedavi imkanlarıyla birlikte kullanıldığında, gelecekte rasyonel tedavi yöntem ve ufukları da yaratılabilecektir.
Her yerde apoptozis
Sağlıkta…
- Embriyonun gelişimi
- Doku homeostazisi
- İmmünoloji
Hastalıkta…
- Viral enfeksiyonlar
- İnsüline bağımlı tip diyabet
- AIDS
- Otoimmüm hastalıklar
- Kanser oluşumu ve tadavisi
Apoptoza müdahale edilerek geliştirilen tedavi örnekleri
Mevcut tedaviler:Aspirin,siklooksijenaz–2 inhibitörleri,Antikanser ilaçları, radyoterapi
Yeni tedaviler:Bcl–2 antisense ,Rekombinant TRAIL ,Kaspaz inhibitörleri ,Antioksidanlar,İnterlökin–1 reseptör antagonistleri
Apoptozisin Azalmasıyla İlgili Hastalıklar
Lösemi, Lenfoma, Osteporozis, Down sendromu, Erken yaşlanma (progeria), Herpesvirüsleri, Poxvirüsler
Sonuç olarak; Doku homeostazı, hücre çoğalması, farklılaşması ve ölümü arasındaki uyumlu ilişkiye bağlıdır. Apoptozun önemi, çeşitli biyolojik olaylarda gereksiz, hasarlı ya da zararlı hücrelerin inflamatuar yanıt olmaksızın yok edilişini sağlamasından ve organizmanın iç dengesinin devamlılığına katkıda bulunmasından ileri gelmektedir.
O hücreler sizin sağlıklı kalmanız için intihar ettiler. “Cell suicide”
