“Eğitim yaşam için bir hazırlık değil, yaşamın kendisidir.”
– John Dewey
Etkinlik temelli öğretim, öğrencinin yalnızca dinleyici konumunda olduğu ve arada bir parmak kaldırarak katıldığı derslerden çok daha öteye geçer. Bu yaklaşımda, öğrenci sınıfın merkezindedir, öğretmen ise bir rehberdir. Geleneksel anlayışın aksine, öğretmenin amacı hayatı öğretmek değil, öğrencilerinin hayatı keşfederek deneyimlemesine olanak sağlamaktır. Bu süreçte, sahnede olan öğretmen değil, öğrencidir.
Etkinlik temelli öğretimin aksine, öğretmen merkezli yaklaşımlarda öğrenciler genellikle pasif bir konumda kalır ve bu da bilgiyi özümsemekten çok ezbere dayalı bir öğrenme sürecine yol açabilir. Etkinlik temelli öğretim ise tam tersine, öğrencilerin öğrenme sürecine aktif katılımını sağlayarak bilgileri daha somut, görsel ve eğlenceli bir hale getirir. Bu yöntem, öğrenciler için hem ilgi çekici hem de kalıcı bir öğrenme deneyimi sunar.
“Etkinlik temelli öğretimde kullanılabilecek başlıca öğretim yöntemleri tartışma, simülasyon, iş birlikli öğrenme, alan gezileri, proje, gösteri, sorgulama ve rol yapma olarak belirtilmektedir” (Sarpong & Asor, 2020; Akt: Yeşilbursa, 2023).
Ben genel olarak yaratıcı dramadan yardım almayı tercih etsem de, yukarıda gösterdiğim alıntıda da belirtildiği gibi etkinlik temelli öğretimin birçok farklı yöntemi vardır. Bu öğretim yöntemleri, dersi sadece öğrenci için değil, öğretmen için de eğlenceli ve heyecan verici bir hale getirir. Kendi deneyimlerimden yola çıkarak, etkinlik temelli öğretim yöntemlerinin öğretmen ve öğrenci arasında güçlü bir bağ kurulmasını sağladığını rahatlıkla söyleyebilirim. Öyle ki, bir bakmışsınız, bu bağ kök salmış bir ağaç gibi derinleşmiş ve güçlenmiş!
Bu noktada etkinlik temelli öğretimde dikkat edilmesi gereken noktaları hem kendi deneyimlerime hem de Etkinlik Temelli Sosyal Bilgiler Öğretimi (Yeşilbursa, 2023) isimli kitaptan okuduklarıma dayanarak bahsetmek isterim:
Etkinlik Temelli Öğretimde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Kazanım Odaklı Olması:
Etkinlikler, öğrencilerin yaşına, seviyesine ve müfredatta belirtilen kazanımlara uygun olarak seçilmelidir. Öğrencilerin aktif katılımını teşvik eden, kazanım odaklı etkinlikler planlamak önemlidir. - İlgi Çekici ve İhtiyaca Yönelik Olması:
Etkinlikler, öğrencilerin ilgisini çekecek ve ihtiyaçlarına hitap edecek şekilde tasarlanmalıdır. İçeriği ilgi çekici hale getirmek, öğrencilerin motivasyonunu artırır ve öğrenme sürecini kolaylaştırır. - Çeşitli Öğrenme Alanlarına Hitap Etmesi:
Her öğrencinin öğrenme stili farklıdır. Bu yüzden, farklı öğrenme stillerine ve becerilere hitap eden çeşitli etkinlikler kullanılmalıdır. Örneğin, görsel, işitsel ve kinestetik öğrenenlere yönelik materyaller ve yöntemler etkinliklere eklenebilir. - Aktif Katılım Sağlanması:
Öğrenciler, bilgiyi pasif bir şekilde alan bireyler olmak yerine etkinliklerin merkezinde yer almalıdır. Tartışmalar, grup çalışmaları, yaratıcı projeler ve yaratıcı drama bu amaca hizmet eden etkili yöntemlerdir. - Zaman Yönetimi:
Etkinlikler, belirli bir zaman planına uygun olarak tasarlanmalıdır. Süresi çok uzun ya da kısa olan etkinlikler, öğrencilerin dikkatini dağıtabilir veya öğrenme hedeflerine ulaşmayı zorlaştırabilir. - Esnek Planlama:
Öğrencilerin tepkilerine ve sürecin akışına göre etkinliklerde değişiklik yapılabilecek şekilde esnek bir planlama benimsenmelidir. Grup dinamiği ve enerjisi bu noktada çok önemlidir. Aynı etkinlik, farklı gruplarda farklı sonuçlar doğurabilir. - Değerlendirme Yapılması:
Etkinliklerin sonunda, öğrencilerin katılımını ve öğrenme düzeylerini değerlendirmek için bireysel ya da grup geri bildirimleri alınmalıdır. Bu, etkinliklerin verimliliğini artırmak ve gelecekteki etkinlikleri geliştirmek için önemli bir fırsattır. - Öğrencilerin İş Birliği Desteklenmesi:
Grup çalışmaları ve ortak projeler, öğrenciler arasındaki iş birliğini artırır. Bu tür etkinlikler, sosyal becerilerin ve problem çözme yeteneklerinin gelişmesine katkı sağlar. - Uygun Materyallerin Kullanımı:
Etkinliklerde kullanılacak materyaller, öğretim hedeflerine uygun, dikkat çekici ve kolayca erişilebilir olmalıdır. - Güvenli ve Destekleyici Ortam Sağlanması:
Öğrencilerin kendilerini rahat ve güvende hissedeceği bir öğrenme ortamı oluşturulmalıdır. Olumsuz bir atmosfer, öğrencilerin katılımını ve öğrenme motivasyonunu olumsuz etkileyebilir.
Etkinlik temelli eğitim, öğretim sürecine öğrencileri aktif şekilde katar ve bu sayede öğrenmeyi hem ilgi çekici hem de kalıcı hale getirir. Bu süreç, sadece öğrenciler için değil, öğretmenler için de keyifli bir deneyimdir. Her bireyin potansiyelini ortaya çıkarmak mümkünken, bir öğretmen için bundan daha büyük bir mutluluk ne olabilir ki?
Etkinlik Temelli Ders Planı Örneği
“Tarihi Bir Kahraman Ol! – Zaman Yolculuğu”
Konu: Tarihi Kahramanlar ve Olaylar
Sınıf Seviyesi: 8. Sınıf
Süre: 80 Dakika
Hedef Kazanımlar:
- Tarihi olayların ve kahramanların rolünü anlama
- Empati kurma ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirme
- İş birliği yaparak öğrenme sürecine aktif katılım sağlama
Dersin Aşamaları
- Isınma: “Tarih Kapısı”
- Aktivite: Öğretmen sınıfta bir “zaman kapısı” olduğunu hayal ettirir ve öğrencilere, “Bu kapıdan geçtiğinizde geçmişte bir kahraman olabilseydiniz, kim olurdunuz ve neden?” diye sorar.
- Bazı gönüllü öğrencilerden de zaman kapısından geçerek olmak istediği kişiyi onun ağzından söylemeleri istenir.
Örneğin : “Ben Fatih Sultan Mehmet. Çağ kapatıp çağ açtım.”
- Amaç: Öğrencileri hayal kurmaya teşvik etmek ve derse ilgi uyandırmak.
- Giriş: Tarihi Hikâye
- Hikâye: Öğretmen kısa, heyecan verici bir hikâye anlatır. Örneğin:
“Tarih 1919. Mustafa Kemal Atatürk, Samsun’a çıkmış ve Anadolu’da bağımsızlık ateşi yakılmıştır. Ancak halkın morali bozuk ve kaynaklar sınırlı… Eğer siz bu süreçte Atatürk’ün yanında olsaydınız, ne yapardınız?” - Amaç: Öğrencilerin merakını artırmak ve onları aktif düşünmeye yönlendirmek.
- Ana Etkinlik: “Zaman Yolculuğu Canlandırması”
Malzemeler: Kostüm parçaları (şapka, pelerin vb.), kartonlar, kalemler
- Gruplama: Öğrenciler 3-4kişilik gruplara ayrılır. Her gruba bir tarihi olay ve kahraman atanır:
- Mustafa Kemal Atatürk ve Kurtuluş Savaşı
- Halide Edip Adıvar ve mitinglerde halkı bilinçlendirme
- Kâzım Karabekir ve Doğu Cephesi
- Görev:
- Grup, kahramanlarının karşılaştığı zorlukları ve çözüm yollarını tartışır.
- Bu zorluklara kendi bakış açılarından çözüm önerileri getirir ve kısa bir canlandırma hazırlar.
- Kahramanlarını canlandırarak sınıfta sunum yapar (örneğin, Atatürk ve arkadaşları Sivas Kongresi’nde kararlar alırken veya Halide Edip halka hitap ederken).
- Grubun canlandırmasından önce, her öğrenciye kendi karakterini tanıtma fırsatı verilebilir. Örneğin, “Ben Halide Edip Adıvar’ım, mitingde halkı bilinçlendiren bir lider olarak…” şeklinde kısa bir tanıtım yapılabilir.
- Rehberlik: Öğretmen, gruplar arasında dolaşarak sorular sorar ve yaratıcı fikirler bulmalarını destekler.
- Sunum ve Değerlendirme
- Sunum: Her grup sırayla sahneye çıkar ve kısa canlandırmasını sunar. Ancak sahneye çıkarken “zaman kapısı” olarak hayal edilen sınıf kapısından çıkıp geri gelmelerini ister. Kapıdan içeri girdiklerinde onlar artık zaman yolcusu olarak canlandırmalarını yapmaktadır.
- Değerlendirme: Öğretmen, grupların yaratıcı düşüncelerini ve empati kurma becerilerini vurgular. “Eğer siz tarihin bu kahramanı olsaydınız, farklı bir şey yapar mıydınız?” gibi sorularla süreci derinleştirir.
Dersin Değerlendirme Soruları
- Kahramanınızın kararlarını anlamak sizin için nasıldı?
- Grup içinde farklı fikirler ortaya çıktı mı? Nasıl uzlaştınız?
- Günümüzde benzer bir durumda olsaydınız ne yapardınız? şeklinde çeşitlenebilir.
“Zaman Kapısının Kapanışı” Ritüeli:
- Uygulama: Dersin sonunda öğretmen, sınıf kapısını simgesel bir şekilde “zaman kapısı” olarak kullanarak, öğrencileri son kez “geçmişe” yolculuk yapmaya davet edebilir. Öğrenciler, sınıftan çıkmadan önce kapıdan birer birer geçerek, derste öğrendikleri tarihi kahramanlar ve olaylarla ilgili kısa bir düşünce veya duygu paylaşır.
- Hedef: Bu ritüel, öğrencilerin sınıftan ayrılmadan önce dersin içeriği üzerinde son bir düşünme fırsatı verir. Ayrıca, öğrencilerin ders boyunca öğrendiklerini bir sonuca bağlamalarına yardımcı olur.
- Not: Alternatif olarak öğrenciler, “Bir tarihi kahraman olsaydınız, dünyaya nasıl bir iz bırakmak isterdiniz?” sorusuna kısa bir cevap vererek çıkabilirler.
