TÜBİTAK Tarih projeleri, diğer bilimsel araştırma projelerinden farklı olarak, geçmişe yönelik bir konu üzerinde araştırma yapılmasını gerektirir. Bu nedenle, bu projelerde dikkat edilmesi gereken bazı özel noktalar vardır.
Tarih projelerinde dikkat edilmesi gereken bu özel noktalara dikkat ederek, başarılı bir proje hazırlamak ve yarışmada dereceye girmek mümkündür.
TÜBİTAK Tarih Projeleri
Tarih genel itibarıyla geçmiş olayları konu edinmesine rağmen bu olayların bugün ve gelecek ile bağlantısını kuran bir sosyal bilimdir. Devletlerin ve toplumların bugün ve gelecekte atacakları adımlar konusunda tarih onlara bir öngörü sağlamaktadır. Daha açık bir ifade ile tarih bilimi sayesinde geçmiş ile gelecek arasında bir köprü kurmak mümkündür.
Tarih; arkeoloji, coğrafya, antropoloji, etnoloji, filoloji, epigrafi, sosyoloji ve iktisat gibi bilim dallarının ortaya koyduğu verilerden de yararlanır. Tarih ile ilgili proje konusu seçilirken İlk Çağ, Orta Çağ, Yeni Çağ, Yakın Çağ ve Cumhuriyet Tarihi üst başlıklarının altında siyasi, sosyal, hukuki, dini, iktisadi ve askeri meselelerle ilgili konular tercih edilebileceği gibi kültür, sanat, düşünce, teşkilat, diplomasi vb. alanlarla ilgili konular da seçilebilir. Farklı coğrafyalarda ve farklı zamanlardaki siyasi, idari, toplumsal, dini, iktisadi yapılar hakkında karşılaştırmalı çalışma konuları da ilgi çekici olabilir.
Bir tarih projesi hazırlanırken en önemli konulardan birisi projeyi oluşturacak bilgilerin elde edileceği kaynak gruplarının tespiti ve uygun bir metotla kullanılmasıdır. Unutulmamalıdır ki tarih bilimsel kaynaklara dayanan kanıt temelli bir bilim dalıdır. Proje çalışmasında kullanılabilecek çok farklı kaynak grupları mevcuttur. Bu kaynaklardan bazıları birincil (döneminde oluşturulmuş birinci elden) kaynaklar olabilecekken bazıları ise birincil kaynaklardan faydalanılarak hazırlanmış ikincil kaynaklardır. Çalışmada birincil kaynakların kullanımı şüphesiz ki daha dikkat çekici olacaktır.
Birincil kaynaklar her türlü devlet ve özel arşiv belgeleri, seyahatnameler, kitabeler, mezar taşları, kitabeler, vakfiyeler, süreli yayınlar, paralar, efemeralar ve benzeri kaynaklardır. Bu kaynakları kullanırken belge dilinin okunmasında profesyonel yardım almak mümkündür ancak bu durum projenin yöntem kısmında belirtilmelidir. Bu belge gruplarından yalnızca birisi kullanılabileceği gibi birden fazla belge grubu da kullanılabilir. Yazılı kaynakların dışında konunun içeriği ile bağlantılı olarak sözlü tarih gibi yöntemler de tercih edilebilir. Yine proje konunuz uygun ise çalışmanızda ses, görüntü kaydı, fotoğraf, röportaj ve anketlere de yer verilebilir.
Proje konusunu seçerken seçilen konunun özgün ve yaratıcı olmasına dikkat etmeniz gerekmektedir. Daha önce yapılan araştırmalarla sizin planladığınız araştırmanın benzer ve farklı yanlarını bilmeniz, araştırmanızın özgünlüğünü de ortaya koymanızda yardımcı olur. Bu sebeple önce bir tarama yapılarak bu konu hakkında yapılmış çalışmalar olup olmadığını kontrol etmeniz gerekmektedir. Aynı zamanda TÜBİTAK’ın web sayfasında bir tarama yapılarak seçilen konunun daha önce proje olarak yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir. Daha önce yapılmış olan projeler TÜBİTAK tarafından kabul edilmemektedir.
Seçtiğiniz konuların büyük bir kısmının daha önce bilim insanları ve araştırmacılar tarafından çalışılmış olması normal bir sonuçtur. Ancak bu araştırmalarda çözüme kavuşturulmamış noktalar olabilir. Ayrıca ilgili konunun başka bir bakış açısıyla ele alınıp değerlendirilmesi de mümkündür. O nedenle daha önce çalışılmış konular bu noktalar dikkate alınarak tekrar proje olarak çalışılabilmektedir.
Kısaca, daha önce yapılmış projeler kabul edilmemekle birlikte, daha önce çalışılarak kitap, makale, bildiri vs. şeklinde basılan konular yeni bir bakış açısıyla proje olarak hazırlanabilmektedir. Bu noktada kendinize “Projemi diğer projelerden/çalışmalardan farklı kılacak özellik nedir?” sorusunu sormanız yararlı olacaktır. Çok genel, hakkında çok sayıda çalışma yapılmış, uzun bir tarihi dönemi ele alan çalışmalar tercih edilmemelidir. Sosyal tarih, kültür tarihi, yerel tarih, karşılaştırmalı tarih ve disiplinler arası çalışmalar sonuçlarını geniş kitleleri etkileyecek şekilde projelendirildiği takdirde rekabet gücünüzü arttıracaktır.
Seçtiğiniz konuya uygun ne çok kısa ne de çok uzun bir başlık seçmelisiniz. Başlığınızda incelediğiniz dönem ve yer bilgisi ile ilgili bilgilerin yer alması uygun olacaktır. Özet yazımında konunun amacı, yöntemi, bulgular ve sonuç açık bir şekilde ifade edilmeli ancak bu veriler başlık şeklinde yazılmamalıdır. Her projenin proje hakkında genel bir fikir oluşturacak kısa ve anlaşılır bir özeti yazılmalıdır; zira jüri ve projeyi okuyanlar en kısa zamanda en iyi şekilde projenizi anlamak isteyecektir. Proje özetinde çalışmanın ayrıntılarından, yorumlardan ve kaynaklardan bahsetmemeye özen göstermelisiniz.
Projenin amacı belirtilirken konuyla ilgili bir hipotez varsa ya da bir sorun tespit edilmişse onun bu kısımda belirtilmesi gerekir. Tarih araştırmalarında genellikle doküman analizi yapılmak suretiyle nitel yöntem kullanılmaktadır. Ancak bazı çalışmalarda anketlerden elde edilen sayısal verilerin değerlendirilmesi de söz konusu olabilmektedir. Böyle durumlarda nicel yönteme başvurmuş oluruz. Doküman analizi ve sayısal verilerin birlikte kullanıldığı araştırmalarda ise karma yöntem kullanılmış olunur.
Projede hangi yöntem kullanılmış ise bu durumun yöntem kısmında belirtilmesi gerekir. Ayrıca literatür taraması, alan çalışması, anket, röportajlar vs. gibi projede gerçekleştirilen diğer süreçler de yöntem kısmında belirtilmelidir. Ardından konunun özüne ana hatlarıyla temas edilmeli ve bir değerlendirme ile özet kısmı sonlandırılmalıdır.
Proje planında ise önce konunun ne olduğu kısaca açıklanmalı, ardından hipotezin ve amacın ne olduğu belirtilmeli, daha sonra projede hangi yöntemlerin kullanıldığı, süreçte veri analizlerinin nasıl yapıldığına da temas edilerek açıklanmalı ve araştırmada hangi kaynakların kullanıldığı bilimsel yazım kurallarına uygun olarak ifade edilmelidir. Planın sonuna, daha önce genel bilgilerin verildiği bölümde gösterilen örnek gibi İş-Zaman Çizelgesi eklenmelidir.
Proje raporu ise; proje adı, içindekiler, giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve tartışma, öneriler, kaynakça başlıkları altında ele alınmalıdır. Projenin adı net ve içerikle uyumlu olmalı, ardından bir içindekiler kısmı oluşturulmalıdır. Projenin amacı ve hipotezi giriş kısmında belirtilmeli, daha sonra projenin ana metni yine burada işlenmelidir. Önemli olan projede ortaya konulmak istenen düşüncenin verilerle birlikte bilimsel yazım kurallarına uygun olarak ortaya konulması, tartışılması ve bir sonuca ulaşılmasıdır. Bulgular kısmında ise projede elde edilen veriler ve bulgular ele alınmalıdır.
“Sonuçlar ve Tartışma” kısmında ise projenin değerlendirilmesi neticesinde ortaya çıkan sonuçlar hakkında bilgi verilmelidir. Proje sonunda elde edilen ürün ve sosyal yaygın etki somut bir şekilde belirtilmelidir. Örneğin, bir tarihi yapıyı seçerek bir yerel tarih çalışması yapmak istediğinizde hâlâ var olan bir tarihi yapı ise onun yok olması durumunda o yapının bulunduğu yerde yaşayan insanların neler hissedeceğinden, o yapının korunmasının neden önemli olduğundan, konuya ilişkin önerilerden bahsedilebilir; eğer var olmayan bir tarihi yapı ise onun yokluğunun o yerleşim yerinde yaşayan insanlar için ne anlam ifade ettiği ve benzer yapıların neden korunması gerektiği vurgulanabilir.
Yerel bazda yapılacak proje çalışmalarının mümkünse daha geniş bir çerçevede genel tarih ile bağlantısının kurulması yaygın sosyal etkiyi arttıracak bir özellik olacaktır. Proje sonucunda yeni yöntemler, müdahaleler, oyunlar, etkinlikler, mobil uygulamalar ya da kamu farkındalığı yaratma faaliyetleri planlanarak toplumsal katkı potansiyeli pekiştirilebilir. Özetle araştırmacıların yalnızca var olan bir sorunu olduğu gibi ortaya koymakla yetinmeyip söz konusu duruma yönelik bir çözüm önerisi sunması beklenilmektedir.
Proje hazırlarken kişilik haklarına saygılı ve etik ilkelere uygun olarak hareket edilmesi beklenmektedir. Herhangi bir anket çalışması yapılacaksa izinlerin yanı sıra katılımcıların araştırma hakkında şeffaf bir biçimde bilgilendirildiği gönüllü katılım formlarının imzalatılması, 18 yaşından küçük katılımcılar için bu onayların velilerden alınmış olması ve söz konusu belgelerin saklanması önem taşımaktadır.
Etkili Proje Sunumu Nasıl Hazırlanır?
TÜBİTAK Biyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Coğrafya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Değerler Eğitimi Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Fizik Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Kimya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Matematik Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Psikoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Sosyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Tarih Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Teknolojik Tasarım Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Türk Dili ve Edebiyatı Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Yazılım Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
KAYNAK: TÜBİTAK
