TÜBİTAK Kimya Projeleri, öğrencilerin kimya bilimi hakkındaki bilgilerini ve becerilerini geliştirmek için harika bir fırsattır. Projelere katılan öğrenciler, araştırma yapma, problem çözme ve iletişim becerileri gibi önemli beceriler kazanırlar. Ayrıca, proje çalışmaları öğrencilerin bilimsel düşünme ve yaratıcılıklarını geliştirmelerine yardımcı olur.
TÜBİTAK, her yıl lise ve ortaokul öğrencilerinin katılabileceği çeşitli bilimsel araştırma projeleri yarışması düzenlemektedir. Bu yarışmalarda kimya alanında da birçok proje sunulmaktadır. Bu projelerde başarılı olmak için dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır.
TÜBİTAK Kimya Projeleri
Kimya; atom, element ve bileşiklerin yapılarını, özelliklerini, fiziksel ve kimyasal dönüşümlerini konu alan, belirtilen dönüşümler esnasında meydana gelen enerji ve entropi değişimlerini inceleyerek yorumlayan bir bilim dalıdır. Hayatımızın her noktasında var olan kimya, eski çağlardan beri insanların çevresinde olup bitenleri anlamalarına ve karşılaştıkları problemlere çözümler bulmalarına yardımcı olmuştur. İnsanların yaşam standartlarını arttırmada, hayatı daha anlaşılabilir bir hale getirmede, geçmiş ve günümüz arasındaki köprüleri kurabilmemizde bu bilim dalı büyük bir öneme sahiptir.
Her gün daha fazla endüstrileşen ve böylece daha fazla kirlenen dünyamızda olası çevre ve sağlık problemlerinin tespitinde, bilimin tüm dalları ile ilişki içinde olan kimya bize kılavuzluk edecektir. Çevre problemlerinin çözümü, hastalıkların teşhis, tedavi ve önlenmesi, yiyecek ve içeceklerin üretimi ve kalite kontrolü, yeni teknoloji ve malzemelerin geliştirilmesi ve üretimi gibi yüzlerce alanda diğer bilim dalları ile koordineli çalışarak aktif rol almaktadır.
Kimya esas itibarı ile geçmişimizi aydınlatmada ve geleceğimize ışık tutmada kilit bir rol üstlenmiş “temel bilim” olarak da tanımlanabilir. Kimya bilimi sayesinde, buzullarda yapılan deneyler ile yüzbinlerce yıl önce atmosferde bulunan bileşenlerin neler olduğunun tespiti yapılabildiği gibi gelecekte bizleri ne tür tehlikelerin beklediği de günümüzde yapılan kontrollü deneylerle ortaya konulabilmektedir.
Kimya alanındaki araştırma konuları insanın düşünme yeteneği ve yaratıcılığı ile doğrudan ilişkilidir. Yapılan bir bilimsel araştırma, merak ile başlar, bir olay, konu veya problem hakkında gözlem yapıp soru sorma ile devam eder. Belirlenen konu ile yapılmış ve/veya yapılmakta olan araştırmaların kapsamlı literatür taraması ile tespiti çalışmanın bir sonraki basamağını oluşturur. Belirlenen alanda kullanılacak uygun yöntemin tespiti, deneylerin gerçekleştirilmesi esnasında insan ve çevre açısından gerekli önlemlerin belirlenerek alınması, önerilen yöntem kullanılarak kontrollü deneylerin yapılması, verilerin elde edilmesi ve yorumlanması adımlarını takiben bu araştırma sonuçlandırılır. Belirlenen araştırma konusu ile ilgili yapılacak tüm kontrollü deneyler ve faaliyetlerin önceden planlanması ve bu plan dâhilinde projenin yürütülmesi hedefe ulaşmada işi kolaylaştırmaktadır.
Örneğin, bir araştırmacı elektrik enerjisi üretmek amacıyla kurulan rüzgar tribünlerinin taşıdığı tozların toprağın mineral yapısına etkilerini incelemek isteyebilir. Rüzgar enerjisi tesislerinin çevresel etkileri üzerine yapılan bu tür araştırmalar, sürdürülebilir enerji üretimi ve çevre koruma açısından önem taşır. Buna ilişkin “rüzgar tribünlerinin taşıdığı tozlar çevrelerindeki toprağın mineral yapısında değişime neden olur” hipotezini kurabilir.
Araştırmaya başlamadan önce bu konudaki güncel alan yazının incelenmesi yerinde olacaktır. İlgili konu henüz incelenmemişse, hipotezini incelemek için rüzgar tribünleri kurulu olan ve olmayan sahalardan toprak numuneleri toplar. Toprak numunelerini X-Işını Floresans Spektrometresi ya da optik mikroskopi gibi tekniklerle inceleyebilir. Bu tekniklerle elde ettiği verileri uygun istatistiki yöntemlerle karşılaştırarak toprak örneklerinin içerdiği mineral konsantrasyonlarının farklılaşması hakkında karar verebilir. Başta gerçekleştirilen alan yazın taramasında rüzgar tribünleri çevresindeki toprağın mineral yapısının değişiminin incelendiği görülebilir. Bu durumda, araştırma, mineral kompozisyonundaki değişimin tarımsal verime etkilerini inceleyecek şekilde genişletilebilir. Elde edilen veriler ile tarım arazilerinde verimlilik verilerini bir araya getirip rüzgar tribünlerinin varlığı ile verim arasındaki ilişki ortaya konabilir.
Bir başka örnek olarak, araştırmacı ceviz kabuğunun sulardaki ağır metal giderme potansiyelini incelemek isteyebilir. Bu konu, özellikle su kaynaklarının hızla azaldığı bir dönemde temiz ve döngüsel ekonomi konusunda atık suların geri kazanımı konusunda oldukça önemli bir araştırma konusudur. Buna ilişkin “ceviz kabuğu kullanarak atık sulardaki ağır metaller giderilebilir” hipotezini kurabilir.
Araştırmaya başlamadan önce bu konudaki güncel alan yazının incelenmesi yerinde olacaktır. İlgili konu henüz incelenmemişse, hipotezini incelemek için ceviz kabuğu numuneleri toplamalıdır. Daha sonra bunları homojen hale getirerek tarama elektronu mikroskobu (SEM) ve benzeri tekniklerle inceleyerek, fiziksel ve kimyasal özellikleri hakkında bilgiler edinmelidir. Ardından sularda bulunan ağır metallerin giderimine yönelik kontrollü deneyler yapılır ve ceviz kabuğunun ağır metal giderimi konusunda kullanım potansiyeli belirlenir. Bunu gerçek atık su örneklerine uygulayarak geçerliliği test edilir. Sonuçları değerlendirirken gerekli istatistiksel yöntemler kullanılır.
Başta gerçekleştirilen alan yazın taramasında ceviz kabuğunun ağır metal giderimi için incelendiği görülebilir. Bu durumda araştırma, farklı tür cevizlerden elde edilen kabukların ağır metal giderimi konusunda kullanım potansiyellerinin incelenmesi şekilde genişletilebilir. Proje sürecinde bu alanda çalışmaları olan akademisyenler ve yerel yetkililerle işbirliği yapmak projenin başarısı açısından faydalı olacaktır.
Kimya alanında yapılacak araştırmalarda laboratuvar kullanılacaksa, laboratuvar güvenlik kurallarının (internetten temin edilebilir) gözden geçirilmesi gerekmektedir. Böylece çalışma sırasında araştırmacıyı ve çevreyi riske atacak durumlara hazırlıklı olarak, güvenli bir şekilde araştırmanın tamamlanması sağlanabilir. Laboratuvarda kullanılacak kimyasalların Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarına (MSDS) bakarak bu kimyasal maddelerin güvenli kullanımı, depolanması, taşınması ve tehlikeleri hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.
TÜBİTAK Kimya Projelerinde başarılı olmak için, araştırma, planlama, uygulama ve raporlama gibi aşamalarda özenli ve titiz bir çalışma yapmak gerekir. Bu aşamalarda dikkat edilmesi gereken noktalara dikkat ederek, başarılı bir proje hazırlamak ve yarışmada dereceye girmek mümkündür.
Etkili Proje Sunumu Nasıl Hazırlanır?
TÜBİTAK Biyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Coğrafya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Değerler Eğitimi Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Fizik Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Kimya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Matematik Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Psikoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Sosyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Tarih Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Teknolojik Tasarım Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Türk Dili ve Edebiyatı Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Yazılım Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
KAYNAK: TÜBİTAK
