TÜBİTAK Sosyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Sosyoloji Projelerinde başarılı olmak için, bu hususlara dikkat ederek, araştırmanın bilimsel kalitesini ve etik standartlara uygunluğunu sağlamak gerekir.

TÜBİTAK, her yıl lise ve ortaokul öğrencilerinin katılabileceği çeşitli bilimsel araştırma projeleri yarışması düzenlemektedir. Bu yarışmalarda sosyoloji alanında da birçok proje sunulmaktadır. Bu projelerde başarılı olmak için dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar vardır.

TÜBİTAK Sosyoloji Projeleri

Sosyoloji (toplum bilimi), insanın toplumla etkileşimi üzerine çalışan bir bilim dalıdır. Sosyolojinin ortaya çıkışı 19. yüzyıla uzanmakta olup ortaya çıkış amacı ise geleneksel toplumdan modern sanayi toplumuna geçişte yaşanan toplumsal krizleri anlayabilmek, kavrayabilmek ve çözümleyebilmektir. Sosyolojinin çalışma konuları arasında, insan-insan, insan-toplum ve insan-çevre arasındaki ilişkilerin incelenmesinin yanı sıra toplumsal değişimin dinamiklerinin anlamlandırılması yer alır. Yanı sıra felsefe, antropoloji, edebiyat, tarih, iktisat, hukuk, psikoloji, doğa bilimleri gibi farklı disiplinlerle işbirliği içinde, toplumsal yaşamın geçmiş, bugün ve geleceğine ilişkin değerlendirmelerde bulunur. Sosyoloji, toplumsal sorunlar karşısında mevcut düzenin aksayan yönlerini analiz etmeye ve çözümler üretmeye çalışır. Dolayısıyla endüstrileşme, tabakalaşma, bürokrasi, göç, sosyal hareketler ve aile gibi konular sosyolojinin başlıca sorun alanları olmuştur.

Sosyolojik bir araştırmada, araştırma konusunun belirlenmesi ve sınırlarının çizilmesinin ardından araştırma amacının ortaya konulması beklenmektedir. Araştırma problemi gerekçelendirilerek güncel alan yazın taramasıyla kuramsal bir altyapı oluşturulur. Araştırmanın yöntem ve ele alınan konu çerçevesinde desenine karar verilmesinin ardından çalışma grubunun belirlenmesi beklenmektedir. Araştırma problem ve alt problemlerinin ölçümüne hizmet edecek nicel ve/veya nitel ölçme araçlarına karar verilmesinin ardından verilerin toplanması, analiz edilmesi, elde edilen sonuçların ilgili alan yazın ile tartışılarak tutarlı bir biçimde yorumlanması beklenmektedir.

Sosyolojik bir araştırma yaparken etik ilkelere uygun olarak hareket edilmesi önemlidir. Etik Kurul izni ve araştırmanın veri kaynağını oluşturan kurumlardan ve/veya kişilerden gerekli izinlerin alınmış olması ve bu izinlerin saklanması gerekmektedir. Ek olarak, araştırma kapsamında ölçüm aracı olarak ölçek kullanılacaksa ölçeği geliştiren araştırmacılardan kullanım izninin alınması, araştırmanın katılımcılarının araştırma hakkında ayrıntılı ve şeffaf biçimde bilgilendirildiği gönüllü katılım formlarının imzalatılması, 18 yaşından küçük katılımcılar için ise velilerden onam formu alınması ve söz konusu belgelerin de saklanması önem taşımaktadır. Araştırmanın rapor edilme aşamasında ise çizelge, resim vb. kullanılıyorsa telif hakkı bulunan kurum veya kişilerden gerekli izinlerin alınması gerektiği unutulmamalıdır.

Bir araştırmacı, popüler kültürün (çok izlenen film, çok dinlenen müzik, çok izlenen film/dizi/video oyunu, çok giyilen kıyafet vb.) bireyin yaşamına etkilerini merak ediyor olabilir. Bunun için ilk olarak çevresinde gözlem yaparak merak ettiği bu konunun gerçekten araştırma konusu olmaya değer olup olmadığını anlamaya çaba göstermelidir. Gözlemlerinin sonucunda merak ettiği bu konuyu araştırma konusu olarak belirlerse alan uzmanları ile görüşebilir ve konuya ilişkin anahtar kelimelerle (örneğin, popüler kültür, tüketim, tüketim toplumu, kitle kültürü vb.) alan yazın taraması yapabilir.

Söz konusu alan yazın incelemesi, araştırmacı için benzer çalışmalarda hangi yöntemin kullanıldığını ve ulaşılan sonuçları görmesi bakımından önemlidir. İncelenen çalışmalardaki sınırlılıklar göz önünde bulundurularak bilimsel yöntem olarak nicel araştırma yöntemi seçildiyse ortaya bir hipotez koyulur ve bu hipotezler test edilir. Eğer yöntem olarak nitel araştırma yöntemi seçildiyse belirlenen araştırma soruları çerçevesinde görüşme/gözlem/günlük/doküman vb. aracılığıyla verilerini toplar. Eğer her iki yöntemin bir arada kullanıldığı karma yöntem çalışmasına karar verildi ise seçilen desen (karma paralel desen, karma deneysel desen vb.) kapsamında veriler toplanır.

Örneğin, araştırmacı ergenlik döneminde yabancılaşma konusunda bir araştırma yapmaya karar vermiş olabilir. İlk olarak hedef kitle olarak belirlediği okuldaki öğrencileri gözlemleyerek gözlemci günlüğü tutar ve böylece araştırma sürecine başlar. Daha sonra konunun alan uzmanlarıyla görüşüp konuya yönelik çeşitli anahtar kelimelerle alan yazın taraması yapar. Alan yazında ilgili araştırmalar, cinsiyet, yaş, düşük sosyoekonomik düzey vb. demografik değişkenlerin yabancılaşma üzerinde etkili olduğunu gösterdiğinden araştırmacı da bu demografik değişkenleri temel alarak araştırmasını yürütür.

Araştırmanın yöntemi karma yöntem olarak seçilmiş olabilir. Yöntemin nicel kısmında okuldaki öğrencilerine ergenlikte yabancılaşma ile ilgili bir ölçek uygulaması yapar. Araştırmanın nitel kısmında ise ölçekten alınan puanlara göre alt-orta-üst düzeyde puan alan ve gönüllü olan ergenlerle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirir. Nicel ve nitel veri setlerinin uygun yöntemlerle analiz edilmesinin ardından elde edilen bulgular rapor edilmek üzere tablolar, alıntı verilecek cümleler vb. sistematik olarak düzenlenir.

Verilerin analizinden sonra alan yazında bu çalışmanın bulgularını destekleyen ya da desteklemeyen çalışmalara atıfta bulunularak tartışma ve sonuç bölümü yazılır. Araştırma sonucu alan yazına katkı bakımından bilimsel bir değer taşır ve mutlaka manipüle edilmeden -olduğu haliyle- rapor edilmelidir. Araştırmanın son aşamasında ise öncelikle bu çalışmanın sonuçları çerçevesinde ilgililere (ebeveynler, öğretmenler, politika yapıcılar vb.) yönelik öneriler daha sonra da konuya ilişkin araştırmacılar için gelecekte yapılabilecek çalışmalara ilişkin öneriler sunulur.

Etkili Proje Sunumu Nasıl Hazırlanır?

TÜBİTAK Biyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Coğrafya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Değerler Eğitimi Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Fizik Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Kimya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Matematik Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Psikoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Sosyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Tarih Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Teknolojik Tasarım Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar

TÜBİTAK Türk Dili ve Edebiyatı Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar