TÜBİTAK Coğrafya Projeleri, lise öğrencilerinin coğrafya bilimine ilgisini artırmak ve coğrafya alanında araştırma yapma becerilerini geliştirmek amacıyla düzenlenen bir yarışmadır. Bu yarışmaya katılmak isteyen öğrencilerin, proje konusunu seçerken ve projeyi hazırlarken dikkat etmesi gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır.
TÜBİTAK Coğrafya Projeleri
Coğrafya, yeryüzündeki tüm fiziksel ve beşerî olguların etkileşiminin, yerler arasındaki karşılıklı etkilenmenin hangi kalıpları yarattığının ve mekânı nasıl organize ettiğinin incelenmesidir. İnsanın yaşama alanı olarak yeryüzünün anlaşılması ve yeryüzünü şekillendiren bir varlık olarak insanın etkilerinin ortaya konulması coğrafyanın temel amacıdır. Bu açıdan ele alındığında coğrafya bir mekân bilimi olarak tanımlanmaktadır. İnsan ve doğa etkileşiminin ne olduğu, mekânın doğal süreçler ya da insan faaliyetleri ile nasıl ve neden böyle şekillendiği ve anlamlandırıldığının ortaya çıkarılması coğrafya araştırmalarının konularını oluşturur. Bu konuları kapsayan çalışmalarda araştırmanın önemi ve alana nasıl katkı sağladığı ortaya konmalı, amaç somut ve gerçekçi şekilde oluşturulmalı, bilimsel yöntemler kullanılarak veriler analiz edilmeli ve yorumlanmalıdır. Bu süreçte alan yazından kuramsal temeller ve yorumların doğru yapılabilmesi için mümkün olduğunca fazla yararlanılmalıdır.
Coğrafyanın araştırma konuları farklı birçok bilimin de ilgi alanına girmektedir. Bununla birlikte coğrafya, konuların ele alınış biçimi ile kullandığı yöntemler açısından diğer bilimlerden ayrılır. Jeoloji dünyanın oluşumunu, tektonizmayı, bunların meydana geliş mekanizmasını açıklarken, jeomorfoloji yüzey şekillerinin oluşumunda etkili olan etmen ve süreçleri araştırır. Bunu yaparken jeolojinin temin ettiği bilgileri kullanır ve yorumlar. Aynı şekilde demografi çalışmalarında nüfus araştırılmakla beraber, nüfus coğrafyası demografik özelliklerin nedenleri ve mekânsal etkilerini değerlendirir.
Konusu coğrafya olan bir projenin ele aldığı olay, onu ele alış biçimi diğer bilim alanlarından farklıdır. Dolayısıyla yöntem, çalışmanın özelliğine göre değişebilmektedir. Bazen laboratuvar çalışmaları ve deney sonuçları ön plana çıkarken, bazen anket, mülakat ve arazi gözlemi gibi teknikler önem kazanır. Yapılacak her türlü projede kuramsal ve kavramsal çerçeve çok iyi ortaya konulmalı ve komşu bilimlerin alanlarına taşmamaya çalışılmalıdır. Coğrafya çalışmalarının gerek beşerî gerekse fiziki yönünün olması araştırmaya başlama aşamasında farklı kurum ve kuruluşlardan izinler alınmasını gerektirebilir.
Araştırma herhangi bir kurumdan veri toplamayı gerektiriyorsa veya hassas bir bölgede araştırma yapılacak ise (ekolojik olarak korunması gereken alanlar, endemik türler, doğal kültürel ve miras alanları vb.) bu hususla ilgili gerekli makamlar bilgilendirilmeli ve uygulama izinleri alınmalıdır. Bu makamların araştırmanın konusuna göre değişebileceği unutulmamalıdır.
Araştırma konusu bireylerden veri toplanmasını gerektiriyor ise kişisel verilerin korunmasına dikkat edilmeli, kişilik haklarına saygılı ve etik ilkelere uygun şekilde veri toplanmalıdır. Katılımcıların bu çalışmaya katıldıklarına gönüllü olduklarına dair bir onam formu imzalatılmalı, 18 yaşından küçük katılımcılar için ise aile onayı alınmalı ve onam formu velilerine imzalatılmalıdır. Eğer mümkünse çalışma için en yakın yükseköğretim kurumundan etik kurul başvurusu yapılabilir.
Toplanan kurul raporları ve izinler proje değerlendirildikten sonra da bir süre saklanmalıdır. Bu kurullara başvuru ve değerlendirme süreçlerinin zaman aldığı unutulmamalı, araştırma takvimi buna göre düzenlenmelidir. Etik ilkelere sadece araştırmanın başlangıcında değil tüm süreçte dikkat edilmeli, raporlama aşamasında akademik yazım çerçevelerine uyulmalıdır. Bir metinde esin kaynağı olan bilgiler, doğrudan veriler vb. mutlaka referans gösterilerek alınmalı ve kaynakçada bu eserlere yer verilmelidir. Toplanan coğrafi verilerin analizinde farklı paket programlardan faydalanılabilir. Bu programlar verinin analizinde, görselleştirilmesinde ya da yorumlanmasında katkı sağlayabilir. Bu programların isimlerini sürüm bilgisi ile birlikte vermek (ArcGIS 10.8, Office 2016 vb.) çalışmanın geçerliğine ve güvenilirliğine katkı sağlayacaktır.
Bir araştırmacı bilgi ve donanımına göre ilgili olduğu alandan bir konu seçerek, derinlemesine araştırma yapmalıdır. Örneğin, bitki coğrafyası açısından bir saha incelemeye alınabilir. Böyle bir durumda biyocoğrafya-bitki coğrafyası metodolojisine sadık kalınarak araştırma sahası içindeki tür zenginliği ortaya çıkarılabilir. Tür zenginliğinin tespiti ve dağılışının yapılması ile beraber bu duruma sebep olan coğrafi etmenler de ortaya konmalıdır. Yani durum tespiti ile yetinilmemeli, mevcut duruma sebep olan ortam koşullarının ilişkiler ve nedensellikler ile açıklaması yapılmalıdır.
Beşerî coğrafya araştırmalarında ise tasvirden öteye gitmeyen ve kurum-kuruluş istatistiklerinin sunumu şeklindeki çalışmalardan kaçınılmalıdır. Çeşitli şekillerde elde edilen istatistiki veriler kıymetli olmakla beraber bu verilerin yanında arazi gözlemlerine, saha araştırmalarına ve doğrudan veri toplamaya (anket, mülakat vb.) ve yorumlamaya dayalı araştırmalar günümüzde rağbet gören çalışmalardır.
Son yıllarda coğrafi bilgi sistemlerinin kullanımının yaygınlaşması ile coğrafi araştırmaların önemli bir kısmı bu alana yönelmiştir. Diğer sosyal bilimlerin aksine coğrafya tasarım yapmaya da elveren bir alandır. Uzaktan algılama, İHA kullanımı, mekânsal analizler yardımıyla hayatı kolaylaştıran cihazlar, akıllı kent sistemleri tasarlanabilir. Bu tip çalışmalarda dikkat edilmesi gereken husus tasarımın faydalı olup olmadığının bilimsel yöntemler ile gösterilmesidir.
Her ne yaklaşımla yapılırsa yapılsın inceleme konuları amacına uygun bilimsel yöntemler ile ele alınmalıdır. Bazen araştırmacılar bekledikleri ve araştırma hipotezlerine uymayan sonuçlar ile karşılaşabilirler. Böyle durumlarda karamsarlığa kapılmamalı, elde edilen sonucun da kıymetli olduğu unutulmamalıdır. Bu durumun ortaya çıkmasının nedeni alan yazından faydalanarak, farklı bilim insanlarının görüşlerine başvurularak yeniden ele alınabilir ya da duruma göre yeni hipotezler oluşturulabilir. Ancak sonuç her halde kıymetlidir.
Farklı durumlar öneriler getirilerek geliştirilebilir. Örneğin, yukarıdaki bitki coğrafyası çalışması örneğinden yola çıkarak beklenmeyen türler ile karşılaşıldığında coğrafi ortamı oluşturan ancak çalışma boyunca daha önce çok irdelenmemiş olan diğer faktörlerin (toprak, bakı, jeomorfoloji vb.) incelenmesi gerektiği vurgulanmalı ya da doğrudan uygulanmalıdır.
TÜBİTAK Coğrafya Projelerinde başarılı olmak için, bu önemli noktalara dikkat etmek gerekir. Bu noktalara dikkat ederek, projenin daha başarılı olmasını ve yarışmada dereceye girmesini sağlayabilirsiniz.
Etkili Proje Sunumu Nasıl Hazırlanır?
TÜBİTAK Biyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Coğrafya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Değerler Eğitimi Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Fizik Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Kimya Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Matematik Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Psikoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Sosyoloji Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Tarih Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Teknolojik Tasarım Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Türk Dili ve Edebiyatı Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
TÜBİTAK Yazılım Projelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Önemli Noktalar
KAYNAK: TÜBİTAK
