(Bu çalışma Lüleburgaz Bilim ve Sanat Merkezi öğrencileri Kerem Özkan, Mustafa Berat Yılmaz, Hümeyra Nur Dağlar tarafından hazırlanan Tübitak projesidir.)
Çalışmanın amacı dijital ortamdan günlük konuşma diline geçen “sa” , “as”, “lol” , “bb” gibi kısaltmaları tespit etmek ve günlük yaşantılarımıza olan olumlu ve olumsuz etkilerini araştırmaktır. Bu bilgilerin tespiti amacıyla özgün bir anket hazırlandı ve uygulandı. Anketten alınan sonuçları bir araya getirip bu bilgilerden bir sözlük oluşturuldu ve internet üzerinden insanların kullanımına açıldı. Ayrıca kullanıma açılan bu sözlük sayesinde insanlar birbiriyle “İnternet Dili” olarak isimlendirilen dilde daha rahat ve anlaşılabilir bir şekilde iletişim kurabilmişlerdir ve dillerinin doğru mu yoksa yanlış mı kullanıldığını fark etmişlerdir. Ayrıca yetişkinler açılan bu sözlük sayesinde gençlerin konuşmalarını anlayabilmişlerdir ve onlarla daha iyi bir iletişim kurabilmişlerdir. Daha iyi iletişimle daha iyi ilişkiler kurulabilir ancak “İnternet Dili” olarak isimlendirilen bu dilde konuşmak insanların karakterine, davranış biçimine, dillerine ve hatta arkadaşlıklarına bile olumsuz yönde yansımaktadır. Projede bir sözlük tasarlanmış ve uygulamaya geçirilmiştir. Bu sözlüğün amacı internet ortamında oluşan ve bir çeşit “argo” olarak nitelendirilebilecek bu yeni kelimelerin herkes tarafından anlaşılmasıdır.
Anahtar kelimeler: İnternet dili, iletişim, sözlük, sosyal medya
Amaç
Çalışma insanların birbiriyle daha iyi iletişim kurabilmesini ve dillerini doğru bir şekilde kullanmasını sağlayacak ve gençler ve yetişkinler arasındaki iletişimi güçlendirmiştir. Böylece “İnternet Dili” olarak isimlendirilen bu dil hakkında insanları bilinçlendirmeyi ve bu dilin aslında insanlar için ne kadar olumsuz sonuçlar doğurabildiğini anlatmak amaçlanmıştır.
Giriş
Hakan TOPÇU ve Doç. Dr. Hamza ÇAKIR’a göre “İnternet, kısa bir geçmişe sahip olmasına karşın dünya üzerinde yaygın bir kullanım alanı edinerek ayrıcalıklı bir konuma erişmiş bir kitle iletişim aracıdır.”(Çakır- Topçu, 2005). Yine aynı yazarlar “Gün geçtikçe kullanım alanı genişleyen bu iletişim aracıyla birlikte hayatımıza yeni ifadeler, anlatım kalıpları, semboller, kullanım pratikleri de girmektedir” (Çakır- Topçu, 2005). Yine aynı yazarlar “Gelişen teknolojilerle birlikte insanlar her yerde olduğu gibi internetteki iletişim ortamlarında da hızdan tasarruf etmek için, uzun ifadeler ve cümlelerin yerine, kısa ve kendi aralarında anlaşılan kodlar kullanmayı tercih etmekteler” (Çakır, Topçu 2005: 81). Bir dergide ise “Birey, algıladığı dünyayı yorumlayabilmek ve iletişim kurabilmek için dile ihtiyaç duyar.”denir.
Yöntem
Araştırmanın örneklemi ortaokul düzeyinde okuyan öğrencilerdir. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak kullandığımız “İnternet Sözlüğü” 358 öğrenci yanıtlamıştır. Veriler frekans analizi yöntemiyle incelenmiştir.
Bulgular
Anketimize yanıt verenlerin çoğunluğunu (%64,5) kızlar oluşturmaktadır. Anketimize yanıt veren yaş aralığı 10-14 yaş (%67,3) aralığıdır. Anketimize yanıt verenlerin eğitim düzeyi ortaokul (%56,4) ve lisedir (%43,6). Anketimize yanıt verenler gün içinde 3 ila 5 saat internet ortamında zaman geçirmektedir. Anketimizdeki:
1.Soru: Dilimizde olmayan ”stalklamak” , ”trollemek” gibi yabancı kaynaklı sözcükler ve değişik söz kalıplarını sosyal medyadan öğrenirim.
Bazen(%39,9)
Her zaman (%32,7)
Buradan projenin başında düşündüğümüz gibi kelimelerin internet ortamında oluştuğu anlaşılır.
- Soru: Sosyal medyada öğrendiğim bu yeni kelimeleri sadece sosyal medyada kullanırım.
Bazen (%38,8) nadiren (%25,7) buradan büyük çoğunluğun internet dilini sosyal medyada kullandığı sonucuna varılır.
- Soru: Sosyal medyada öğrendiğim değişik kelimeleri Whatsapp, Messenger vb. uygulamalarda yazışmalarım sırasında kullanırım.
Bazen (%35,5)
Her zaman (%28,8)
Büyük çoğunluğun bu kelimeleri yazışma uygulamalarında kullandığı görülür.
- Soru: Kendi yaş grubumdan olmayan insanlar internet dilini bilmediği için onlarla iletişim kurmakta zorlanırım.
Zorlananlarla zorlanmayanların oranları birbirine çok yakındır. Bu sebeple anlamlı bir sonuca ulaşılamamıştır.
- Soru: İnternet ortamında genellikle kelimeleri tam yazmam, kısaltmalar yaparım.
Her zaman (%20,4)
Bazen (%40,2)
Büyük çoğunluğun kısaltma kullandığı görülür.
- Soru: İnternet ortamında kullanılan kısaltmaların anlamını öğrenmekten zevk alırım.
Bazen (%32,7)
Her zaman (28,8)
Hazırlanan sözlüğün kullanımından keyif alındığını anlaşılır.
- Soru: İnternet ortamında kullanılan kısaltmalar bana zaman kazandırır.
Her zaman (%36)
Bazen (%29,6)
Büyük oranın bu kısaltmaları zaman kazanmak için kullanıldığı anlaşılır.
- Soru: İnternette öğrendiğim kelimeleri kullanmak eğlencelidir.
Her zaman (%24)
Bazen (%36,9)
Büyük çoğunluk tasarlanan sözlükten öğrendiği kelimeleri kullanmayı eğlenceli bulmaktadır.
- Soru: Dilimizde olmayan “stalklamak”, “trollemek” gibi yabancı kaynaklı sözcükler ve değişik söz kalıplarını arkadaş ortamındaki günlük konuşma dilinden öğrenirim.
Her zaman (%12,8)
Bazen (%41,9)
Ankete katılanların yarısından fazlasının bu tip yabancı kaynaklı sözcükleri arkadaş ortamından öğrendiği görülür.
- Soru: İnternet ortamında oluşan sözler ve kısaltmalar dili bozmaktadır.
Her zaman (%41,1)
Bazen (%32,7)
Çoğunluğa göre sosyal medyada kullanılan sözcükler dili bozmaktadır. Buna göre kullanılan sözcüklerin anlaşılma gereği ortaya çıkar.
- Soru: Sosyal medyada oluşan söz ve söz kalıpları devamlılık gösterir.
Her zaman (%24,3)
Bazen (%41,9)
Çoğunluk internet ortamındaki sözcüklerin devamlılık göstereceğini düşündüğü için kullanıma açılan sözlük insanların kelimeleri ve söz kalıplarını doğru anlamasına ve kullanmasına fayda gösterecektir.
- Soru: Sosyal medyada oluşan söz ve söz kalıpları öğrenmek gerekir.
Her zaman (%18,4)
Bazen (%38,3)
Bu söz ve söz kalıplarının öğrenilmesi gerekmektedir ve bunları öğrenmenin en kolay yolu proje için tasarlanan internet sözlüğüdür.
- Soru: Sosyal medyada oluşan söz ve söz kalıplarını içeren bir sözlük olsan bundan faydalanırım.
Her zaman (%24)
Bazen (%31)
Kullanıma açılan sözlüğün çoğu kişiye faydalı olduğu kanıtlanmıştır.
Sonuç ve Tartışma
Ankete verilen cevaplar incelendiğinde projede hazırlanan sözlüğe yönelik tutumlarda olumlu olan kişilerin sayısı olumsuz tutumda bulunanlara göre daha fazla olduğu görülür. Elde edilen bulgulara göre geliştirilen internet sözlüğü iletişimde kolaylık ve rahatlık sağlamıştır. Elde edilen bulgular geliştirilen sözlüğün günlük hayatta insanlar arası iletişimi kolaylaştırdığını kanıtlar niteliktedir.
Öneriler
Projenin amacı olan internet ortamındaki kelimelerin anlaşılması yapılan sözlük sayesinde gerçekleştirilmiştir. Tasarlanan sözlüğün daha geniş kapsamlı olarak hazırlanması ve devamının sağlanması önerilir. Benzer şekilde bir mobil uygulama tasarlanması da mümkündür. Bu gibi projeler yaparken ekip çalışması önemli bir unsurdur. Projeyi tek başına yürütmek oldukça zor ve zahmetlidir. Ayrıca bu projeyi yaparken zamanla yarışıldığı için projeyi iki ila üç kişi ile birlikte yürütmek en mantıklısıdır. Ayrıca bu tip bir sözlük yaparken internette iyi bir kaynak taraması yapmak gerekir. Sözlüğe eklenecek sözcüklerin de kaynakça bölümünde belirtilmesi gereklidir.
Kaynaklar:
Çakır H., Topçu H.(2005).Bir İletişim Dili Olarak İnternet: Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı : 19 Yıl : 2005/2 (71-96 s.)
ÇELİKEL, Sibel, İnternet Argosu ve Sosyal Medya Kullanma Alışkanlıklarının Gençlerin Sözlü Dilleri Üzerindeki Etkileri,IV. Uluslarası Multi Disipliner Çalışmalar Sempozyumu (ISMS), Paris, 27 -28 Nisan 2017
ÇELİKEL, Sibel, İnternet Argosu ve Sosyal Medya Kullanma Alışkanlıklarının Gençlerin Sözlü Dilleri Üzerindeki Etkileri, Multi Disipliner Çalışmalar 4 (Sosyal Bilimler Cilt 1) , Editörler: Abidin Temizer, İbrahim Serbestoğlu, İnstitut za Geografiju, Podgorica, Montenegro, 2018
