Projenin Adı:
Ankara’ya göç etmiş İspirliler arasındaki hemşerilik bağının ekonomik ilişkilerine
etkisi.
Projenin Amacı:
Hemşerilik, bir sosyal gruplaşma etmenidir. Özellikle modernlik öncesi toplumlarda
önemli bir sosyal dayanışma ve organizasyon temeli olduğu kadar, sosyal, siyasi,
kültürel ve iktisadi sonuçlarda doğuran bir olgudur.
Bu araştırmada, bu iki birbiriyle ilişkili sürecin, yani hemşerilik ve iç göç olgularının
iktisadi faaliyetlere nasıl bir etkide bulunduğunun incelenmesi amaçlanmıştır.
Giriş:
Hemşerilik, “aynı şehirden gelmek” anlamına gelen bir kelimedir. Sosyoloji
literatüründe, özellikle sosyal değişme, göç ve kentleşme bağlamında incelenmiş bir
sosyal olgudur.
Hemşehrilik, kökenin bulunduğu şehirden başka bir şehre göç edilmesiyle beraber,
göç edilen kentin sosyal, kültürel ve iktisadi dokusuna da etki etmektedir.
Ülkemizde, 1950’lerde çok partili demokratik sisteme geçiş, kalkınma çabalarının
ve kamu yatırımlarının artmasıyla yoğunlaşan iç göç ile birlikte, büyük şehirlerde aynı
yöreden gelenlerin aynı mahalle ve semtlere yerleşmesi, benzeri işkolları ve ticaret
alanlarında faaliyet göstermeleri ile hemşerilik olgusu öne çıkmıştır.
Sosyal çevremize baktığımızda, hatta kendi ailemizi incelediğimizde, hemşerilik
ilişkilerinin önemli bir sosyal dayanışma, aidiyet, kültür muhafazası gibi bir takım
işlevleri yerine getirdiğini görebiliriz.
Bu çalışmada Ankara’da yerleşik ispirliler arasındaki hemşerilik bağının, onların
iktisadi dayanışmasına ve iş ilişkileri geliştirmesine nasıl yansıdığı incelenmiştir.
Yöntem:
Ankara’da İspirlilerin kurduğu derneklerle temas edilerek, İspirlilerin yoğun
olarak yaşadıkları bir yer olan Keçiören Mecidiye mahallesi araştırma evreni olarak
seçilmiştir.
Derneklerden alınan adresler ile mahalle muhtarından alınan adresler birleştirilip,
tekerrürler ayıklandıktan sonra, araştırma evreninin 314 haneden oluştuğu tespit
edilmiştir.
Bu evrenden tesadüfi örnekleme yöntemiyle 60 haneden oluşan bir örneklem
belirlenmiştir.
Proje kapsamında örneklerden elde edilecek bilgi ve verileri toplamak üzere 22
sorudan oluşan bir anket geliştirilmiştir. İlgili örnekleme bu anket uygulanmıştır. Anket
hane halkı reisine o bulunamadığı takdirde de eşine uygulanmıştır. Ankete cevap
verme oranı % 90 olarak gerçekleşmiştir.
Anketin sonuçları bir istatistik analiz programı (SPSS) kullanılarak
değerlendirilmiştir.
Sonuçlar ve Tartışma:
Elde edilen verilerden çeşitli bağıntılar kurularak şu sonuçlara varılmıştır:
Deneklerin hemşehrisi olmayan işadamları ve esnaf ile olan mevcut ilişkileri,
hemşehrileri olanlara kıyasla daha azdır.
Deneklerin hemşehrilik ilişkileri ortak iktisadi faaliyetlerinde önemli bir rol
oynamaktadır.
Deneklerin % 48.2’si serbest meslek sahibidir. Bu meslek alanlarında inşaat
müteahhitliği ve fırıncılık en önde gelmektedir.
Serbest meslek sahibi İspirlilerin %87.8’i işlerini kurarken hemşehrilerinden maddi
ve manevi destek gördüğünü belirtmiştir.
Deneklerin % 42.6’sı memur ve işçi olarak çalışmaktadır. Bunların önemli bir
çoğunluğu (% 71) işe girmelerinde hemşehrilerinin (milletvekili, bürokrat, iş adamı
vb.) yardımcı ve etkili olduklarını belirtmişlerdir.
Deneklerin işsiz olanları ise yine hemşehrilerinden maddi ve manevi destek
görmektedir.
Kaynaklar:
Ayata, A. (1994), “Geleneksel ve Modern Dayanışma”, Dünyada ve Türkiye’de
Güncel Sosyolojik Gelişmeler. Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları.
Bayhan, V. (1996) “Türkiye’de İç Göçler ve Anomik Kentleşme”, Toplum ve Göç II.
Ulusal Sosyoloji Kongresi. 20-22 Kasım, Mersin.
Bayraktar, Ulaş (2001) ‘Hemşehri dernekleri ve demokratik gelişim’, İstanbul’daki
Anadolu
Bott, E. (2004) “Aile içi Roller ve Toplum Ağı” içinde çev. İhsan Sezai, Öncü
Sosyologların Kaleminden Sosyoloji, Ankara: Tekağaç.
Gökçe, Birsen (1994) “Toplumsal Değişim Sürecinde Gecekondu Ailesi”, Aile
Kurultayı. 16-18 Kasım 1994, Birinci Kitap, Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma
Kurumu Başkanlığı.
Köse, Ahmet Cengizhan (1996) Yöresel Dayanışma Örgütlerinin Kentlileşme
Sürecindeki Rolü -Konya İli Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
Tekşen, Adnan (2003) Kentleşme Sürecinde Bir Tampon Mekanizma Olarak
Hemşehrilik: Ankara’daki Malatyalılar Örneği, Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı
(DPT).
