Anne ve baba olarak, üstün yetenekli çocuğa yapabileceğiniz en büyük
yardım çocuğunuzun diğer çocuklardan farklı olmadığını kabul etmektir.
Üstün yetenekli çocuklar da diğer çocuklar gibi sevgi ve anlayışa ihtiyaç
duyarlar.
Toplumun en temel ve en küçük kurumu olan ailenin ülkemizde bu bağlamda
karşılaştığı en önemli sorun, farklılıkla baş etme becerisidir. Ailelerin büyük
bir kısmı, üstün yeteneğin ne demek olduğunu, çocuklarının üstün yetenekli
olup olmadığını ve ne yapmaları gerektiğini bilememektedir.
Ailelerin fark ettikleri tek durum, çocuğun farklı olduğudur. Bu farklılık,
zaman içerisinde genellikle bir avantaj değil dezavantaj olarak ortaya çıkar ve
ailenin çözmesi gereken bir dizi sorun halini alır. Çocukların olumlu yönde
yetişmeleri için okulla işbirliği şarttır. Öğretmenden ve gerekirse bu konuda
çalışmalar yapan eğitim kurumlarından da her zaman bilgi ve yardım
alınabilir. Okuldaki etkinlikler evde de sürdürülmelidir.
Üstün yeteneğe sahip bireylerin topluma katkıda bulunabilmeleri için, normal
okul programlarının ötesinde farklılaştırılmış eğitim programları ve
hizmetlerine gereksinim vardır. Bu noktada ailelere de büyük görev
düşmektedir.
Aile eğitimi neden önemlidir?
Üstün yetenekli bireylerin mutluluğu ve eğitim sürecinde en üst düzeyde
performans gösterebilmesi için, okul kadar aile de eğitim sürecine aktif
katılmalıdır. Ailelerin, ilgili kurumların düzenleyeceği eğitimlere katılarak
istek ve ihtiyaçlarını dile getirmeleri sayesinde aile ile eğitim kurumu
arasında sağlıklı bir iletişim kurulacaktır.
Aile eğitiminin yararları nelerdir?
Anne-baba eğitim sürecinde aktif olarak yer alır.
Eğitimde okul-ev işbirliği sağlanır.
Anne-babalar aile eğitimi sayesinde kendilerini daha yeterli
hissederler ve çocuklarına daha olumlu yaklaşırlar.
Programda grup çalışmalarına yer verilerek ailelerin birbirleriyle
etkileşime girmeleri sağlanır.
Deneyimlerini ve anlatılan konularla ilgili bilgilerini birbirleriyle
paylaşmalarına, karşılaştıkları problemler karşısında yalnız
olmadıklarını görmelerine fırsat verilir.
Anne-babalar çocuklarına gerekli becerileri nasıl öğreteceklerini
öğrenirler.
Ailede kazandırılması gereken karakter ve değerler eğitimi konusunda
bilinçlenmeleri sağlanır.
Öğretmen, öğrencinin eğitimine aileyi de dahil ederek ve aileyle iş
birliği yaparak eğitim sürecinde başarıya daha hızlı ulaşır.
Üstün yetenekli çocukları olan ailelerin karşılaştığı sorunları dört başlık
altında inceleyebiliriz:
Ailenin üstün yetenekli çocukla baş etmesi,
Ailenin kendi içinde farklılıkla baş etmesi,
Ailenin çevreyle baş etmesi
Aile ve okul
Üstün yetenekli çocukla baş etmek ne demektir?
Üstün yetenekli çocukların akranlarından daha hızlı büyüme ve gelişme
sergiledikleri bilinmektedir. Daha çabuk boy uzaması, erken konuşma ve
yürümesi ve çevresi ile daha etkili iletişim kurması sık gözlenen özellikleri
olabilir.
İlk yıllar, ailenin farklılığı bir sorun gibi değil, keyifle yaşadığı yıllardır.
Fakat ilerleyen yıllarda çocuğun farklı gelişimi karşısında aile sıkıntıya
düşmektedir.
Anne-Babalara Öneriler
Çocuğunuzun diğer çocuklar gibi sevgiye olduğu kadar denetlenmeye,
disiplinli bir ilgiye, ana-babasınca kabul edilmeye, kişisel
bağımsızlığını kazanmaya ve sorumluluklar almaya gereksinimi
olduğunu unutmayınız.
En iyi biçimde gelişebilmesi için ana ve babanın değer sistemleri
birbirine uygun olmalıdır. Çocuk yetiştirilirken, nelerin verilip nelerin
verilmemesi konusunda ana-baba arasında büyük görüş ayrılıklarının
bulunmaması gerekmektedir.
Çocuğun yetiştirilmesinde ana-baba birlikte çabalamak durumundadır.
Sayıları, zamanı, sözcüklerin söylenişini v.b öğretirken, gerek evde
gerekse çevrede ortak bir sorumluluk almaları önemlidir.
Çocuğun okuma, müzik, şiir, düşüncelerini tartışma ve kendini ifade
etme becerilerini geliştirmesi üzerinde önemle durulmalı, çocuğa bol
bol kitaplar okunmalıdır, ilgi duyduğu okuldaki faaliyetleri yakından
izlenmelidir.
Üstün yetenekli çocuklar cinsiyet, ölüm, hastalık, savaş, parasal
konular gibi yetişkin sorunlarına yaşıtlarından önce ilgi duyarlar ve
duyarlıdırlar. Bu alanlardaki deneyimlerinin eksikliği sonucu,
sorunları çözmede güçlüklerle karşılaşırlar, ana-babalar onlara bu
alanlarda gerekli yardımları yapmalıdır.
İyi kitapların, dergilerin ve diğer kaynakların evde çocuğu eğitmekteki
önemi dikkate alınmalıdır. Ansiklopedi ve benzer kaynaklar bu
açılardan önemlidir.
Çocuğun, sağlam bir öğrenme temeli kazanması için müzelere, tarihi
yerlere, sanat galerilerine, v.b yerlere götürülmesi çeşitli kaynaklarca
önerilmektedir.
Ana-baba çocuğun sorularına “yeter artık” şeklinde cevap
vermemelidir. Çocuğun tüm sorularına, elden geldiğince yanıt
verilmelidir.
Üstün yetenekli çocuğun ilgi alanlarının çeşitliliği unutulmamalıdır.
Ancak ilgisini belli bir konuda uzun süre yoğunlaştıramayabilir. Bu
nedenle çocuğun ilgilerini destekleyerek, bir konuya daha uzun süre
ayırmasını sağlamak, ana-babalara düşen bir görevdir.
TV seyretmek, dergi okumak, oyun oynamak v.b etkinlikleri yapmak
da onların hakkıdır. Ana-babalar çocuklarının tüm yaşantısını aşırı
biçimde yönlendirmekten de kaçınmalıdır.
Çocuğun hayalleri, varsa hayali arkadaşları, alışılmışın dışındaki
düşünceleriyle doğrudan ya da dolaylı biçimde olumsuz tutum
takınmaktan ve alay etmekten kaçınmalıdırlar.
Çocuğun ilgi ve üstünlük gösterdiği dallarda, ana babalar yetersiz
kaldıklarında, olanakları el verdiğince etkinliklere yönlendirmelidir.
Ailenin kendi içinde farklılıkla baş etmesi ne demektir?
Çevresel etkiler her çocuğun ortamdan farklı uyarılar ve etkiler
almasına yol açmaktadır. Aileye üstün yetenekli bir üyenin katılmasıyla
birlikte mevcut dinamikler ve alışılagelmiş rol kalıpları değişir. Ailede başka
çocuklar varsa yeni gelenle onlar arasında yapılan kıyaslamalar büyük
kardeşlerde zaten bir ölçüde doğal olarak bulunan kıskançlık duygularını
büyütür. Farklı istek ve ihtiyaçlar ile ailenin bu yöndeki davranışları, adil
olmayan bir yaklaşım olarak yorumlanabilir. Ana-babanın zamanını,
enerjisini ve kaynaklarını kullanan üstün yetenekli çocuk, diğer kardeşlerinin
hakkını yemekle suçlanabilir. Her ne kadar çocuklar aynı evi ve ana-babayı
paylaşsalar da üstün performans sergileyen kardeş, ötekilerin göreli
başarısızlığını ve sıradanlığını ortaya çıkarttığı için aile içi dinamikleri
değiştirir. İlerleyen yıllarda, üstün yeteneklinin kardeşleri de benzer özellikler
göstermiyorsa, kardeşlerine karşı karışık duygular besleyebilir. Örneğin, üstünlüğü karşısında kıskançlık/imrenme; ihtiyaçlarının karşılanamaması/yeterince fırsat verilmemesi karşısında acıma; başarısı ile övünme
başarısızlığı karşısında üzülme ya da sevinme ve her koşulda kendi yaşamı ile
onunkini kıyaslama gibi davranışlar sergileyebilir.
Olağan dışı yetenekle donatılmış çocuğun kardeşleri ile arasındaki
farklılık, anne baba tarafından iyi idare edilmezse tüm aile ilişkilerini bozan
ve çocukların özgüvenini ciddi ölçüde zedeleyen sonuçlar doğurabilir.
Anne-babalara öneriler
Üstün yetenekli çocukların yeteneklerini besleyip geliştirmekle beraber her
yönden örnek bir insan olarak yetişmeleri sağlanmalıdır. Bunun için de
onların üzerinde düşünecekleri, yapacakları araç ve gereçler sağlanmalıdır.
Çocuğun, asla evin patronu olmasına izin vermemeli, ancak kararları almada
katılımı ve evde sorumluluk alması sağlanmalıdır.
Ailede çocuklardan bir tanesi üstün yetenekli, diğerleri normal ise bu ailede
bir sorun vardır. Bu sorun dikkatle ele alınmazsa bundan hem üstün yetenekli
çocuk hem de normal düzeydeki çocuk zarar görecektir. Üstün yetenekli,
niteliğinden dolayı aile içinde daima okşanıp övülürse şımarabilir, kendini
beğenebilir, kısacası “üstünlük duygusu” geliştirir. Diğer yandan normal
çocuk, kendini küçük görebilir, kendisinin değeri olmadığı kanısına
kapılabilir. Buna benzer bir sorun da anne-babaların normal çocukların
davranışları için tanıdıkları sınırsızlığa karşı, üstün yetenekli çocuk için
koydukları kısıtlamadan doğar. Bu da diğer kardeşleri gibi rahat hareket
edemeyen üstün yetenekli çocuğun küskünlüğüne neden olur. Bu durumda,
ana-babaların tarafsız olması, normal çocukların yaptığı iyi işleri övmesi;
belirli bir ayırım yapmaması gerekir.
Ailenin çevreyle başetmesi ne demektir?
Akraba ve arkadaş çevresi üstün yetenekli çocuğu uyumsuz, başına buyruk,
grupla uzlaşmak yerine kendi ilgilerinin peşinden giden, liderlik hevesinde,
başkalarının hatasını gösteren, bilgiçlik taslayan, kendini beğenmiş bir kişilik
olarak yorumlayabilir. İşin ilginç yanı, çocuklar zamanla bu yargıları
içselleştirerek gerçekten böyle davranmaya başlayabilir. Bu tür çocukların,
yaşıtlarından çok yetişkinlerle ilişki ve dostluk geliştirmeyi tercih ettikleri
yaygın bir gözlemdir. Dolayısıyla akran çevresi söz konusu olduğunda üstün
yetenekli çocuk, birlikte olunması zor bir çocuktur. Bu zorluk, tamamen
aileye yansır. Bir anlamda çocukla çevresi arasında sıkışıp kalan aile, bir
yandan dışlanma ya da cezalandırılma tehlikesi ile karşı karşıya kalan çocuğu
korumaya çalışırken, bir yandan da çocuğu normlara uymaya, farklılığını,
sivriliğini törpülemeye zorlayabilir. Aile için bebekliğinde çevreye karşı
övünme vesilesi olan çocuk, zamanla çevreye karşı mahcupluk, suçluluk ve
utanç yaratan bir problem çocuğa dönüşebilir.
Üstün yetenekli birey ve ailelerinin ihtiyaçları nelerdir?
Tüm anne babaların, özellikle bizim kültürümüzde sıkça sergilediği
yanlışlardan birisi, çocuklarını akranlarıyla ya da birbirleriyle kıyaslamaktır.
Her çocuk özeldir ve kendine özgüdür. Bununla birlikte üstün yetenekli
çocukların çoğunda gözlenen belirli özellikler vardır. Bazı durumlarda kendi
yaşıtlarına kıyasla farklı davranışlar sergileyebilir ya da geribildirimlerde
bulunabilir. Çocuğun üstün yetenekli olması durumunda, ortaya çıkan
sorunlar, normallerinkinden çok daha abartılı bir düzeyde seyretmektedir.
Üstün yetenekli çocuklar, bu tür yoksunluk ortamlarından normal çocuklara
göre daha fazla zarar görmektedir.
Özel bir çocukla nasıl başa çıkacağını bilemeyen anne babanın küçük yaşlarda
yapabileceği en iyi şey, çocuğun merakını engellememek, kendi yolunu kendi
bulmaya çalışırken onu durdurmamaktır. Anlama, deneme, öğrenme ilgisi ve
ihtiyacı göz ardı edilen ya da engellenen üstün yetenekli, daha az engellendiği
alanlara yönelebilir ya da engelleme çabasına inat ters uçlara gidebilir. Aşırı
yaramaz, ele avuca sığmaz, başa çıkılmaz diye nitelenenler arasında üstün
yeteneklilerin de sıkça yer alması, bu yeteneğin doğal ve sağlıklı gelişme
fırsatı bulamadığı ortamlarda daha yaygındır.
Bu çocuklar, birlikte yaşarken anne babasını büyülediği durumlar olabildiği
gibi ebeveynini kendisinden beklenmeyecek içerikte soru ve davranışlarıyla
utandırdığı, sıkıştırdığı durumlar olabilmektedir. Bunun yanı sıra
çevresindekileri hayrete düşüren davranışlar da yapabilirler. Bu nedenle
ailelerin çocuklarını farklı kılan özelliklerini fark etmeleri ve buna göre
davranmaları gerekmektedir.
Çocukların zihinsel düzeyde iletişim kuracakları ve aynı zamanda da sosyal
etkileşim içinde olacakları bir arkadaş grubuna sahip olmaları konusunda
imkânlar yaratılmalıdır. Eğer bu iki işlevi aynı arkadaş grubu
karşılayamıyorsa, o zaman iki farklı arkadaş grubuna gereksinim vardır.
Gruplardan biri zihinsel yönden bu tür çocukları tatmin edebilmeli,
üstünlüğün getirdiği yükü hissettirmemeli, onların paylaşım ve özdeşim
içinde olabilecekleri, kendilerine benzer yaşıtlarından oluşmalıdır. Diğer
taraftan üstün çocukların izcilik, kamp yaşamı, dans ve spor gibi sosyal
yaşlarına uygun grup etkinliklerine de gereksinimleri vardır.
Çocuğunuzun sorduğu soruları sabırla ve büyük zevkle yanıtlamaya
hazır olun.
Çocuğunuzun sorduğu sorulardan yola çıkarak onu ilgilendiği
konuları araştırmaya yönlendirin.
Zihinsel büyümesi kadar, fiziksel ve toplumsal becerilerini
geliştirmesini teşvik edin.
Çocuğunuzun, zihinsel gelişimleri ne olursa olsun tüm diğer akranları
ile geçinmeyi öğrenebileceği bir ortam hazırlayın.
Çocuğunuzu, asla diğer çocuklarınızla veya akranları ile
kıyaslamayın.
Çocuğunuzu, üstün zekâlı olduğu için değil, çocuğunuz olduğu için
sevin.
Çocuğunuz için evde uyması gereken kurallar ve ölçütleri onunla
birlikte belirleyin, eşler arasında tutarlılık olmasına özen gösterin.
Üstün yetenekli, yani doğası gereği öbür çocuklardan bazı açılardan farklı
olan bu tür çocuklar kendi üstünlüklerinin yadırganmasına ve zaman zaman
da bu yüzden dezavantajlı duruma düşmeye, hatta cezalandırılmaya katlanmak
zorunda kalırlar. Çevrenin baskısının daha belirleyici olduğu küçük yaşlarda
ve ergenlikte bu durum yeteneklerin söndürülmesi, baskı altında tutulması ya
da başka kanallara yönlendirilmesi gibi durumlara yol açabilir.
Her çocuk gelişim aşamalarının ve içinde yaşadığı kültürün özelliklerini
sergiler. Ancak her çocuk bunu başka başka yollarla, biçimlerle yaşar. Bu
anlamda herkes özgündür, tam anlamıyla kimse kimseye benzemez. Bu
farklılık varolmanın kanıtıdır. Üstün yeteneklilerin varolma mücadelesinde de
aileye düşen görev, farklılığı gerçekçi biçimde görmek ve elden geldiğince
yönlendirerek gelişmesine katkıda bulunmaktır.
Aile olarak ne tür zenginleştirme etkinlikleri yapmalıyız?
Zenginleştirme ya da zenginleştirilmiş etkinlikler gibi kavramlar sık sık yanlış
anlaşılmakta, bu kavramlara ailenin zenginliğinin yanı sıra, para ile satın
alınacak oyuncak, malzeme, özel paralı eğitim olanakları gibi maddi
zenginliğe ilişkin anlamlar yüklenmektedir. Kastedilen yaşantıların
zenginleştirilmesidir. Yani, farklı mekânlar, nesneler, kişilerle etkileşim;
anlamlı ve kritik olaylar, çocuğun gelişiminin o anında önemli yaşantılarla
karşılaşma şansından söz edilmektedir.
Yetişkinler için günlük yaşamın sıradan olayları sayılabilecek pek çok etkinlik
çocuklar için yepyeni, heyecan dolu ve kalıcı izlere yol açar nitelikte olabilir.
Bir hafta sonu pikniği, akraba ya da arkadaş ziyaretleri, tarihi ya da turistik
bir yere gitmek vb.
Ailelerin çocuğun yaşantısını zenginleştirmek için yapabileceği
etkinlikler
Doğa İle İlişki
Doğa yürüyüşü
Piknik
Hafta sonu gezisi
Kamp kurma
Yüzme
Dalgıçlık
Yelken
Balık tutma
Aile Etkinlikleri
Seyahatler
Akraba ve dost ziyaretleri
Park, bahçe, kültür merkezi gezileri
Aile törenleri hazırlığı, ev süsleme
Ailece okuma ve tartışma
Evcil hayvan besleme
Hayvanat bahçesi gezisi
Tren, otobüs, vapur gezileri
Yemek pişirme, tamirat, dekorasyon
Ev oyunları
Grup Etkinlikleri
Sinema, tiyatroya gitme
Arkadaşlarla dolaşma
Tartışma grupları
Gönüllü kuruluşlarla çalışma
Yerel organizasyonlara yardıma gitme
Bisiklete binme
Grup oyunları
Yavru Tema, Genç Tema gibi gruplara katılma
İzcilik
Hobiler
Müzik grubu
Kitap okuma
Hikâye, şiir, roman yazma
Tiyatro-drama
Fotoğrafçılık
Fen ve teknoloji ile ilgili gözlem ve deneyler
Evcil hayvanlar
Çevre koruma
Arkeoloji ve sanat tarihi
Tasarım
Takı yapma
Bahçe bakımı, çiçek yetiştirme
Gazete, dergi çıkarma
Resim, grafik, heykel
Gökyüzü gözlemi
Matematik oyunları
Tarih, felsefe, psikoloji tartışma grupları
Koleksiyonculuk
Ahşap oyma
Batik, kumaş boyama, kumaş baskı
İlkyardım
Üstün yetenekli çocukların öğretmen ve ailelerine yönelik birlikte
yapabilecekleri etkinlikler
Üstün yetenekli çocukların yetenek, ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verme
konusunda ailesine ve öğretmenlerine çok büyük görevler düşmektedir.
Çünkü onlar yaşıtlarından daha fazla, ayrıntılı ve derinlemesine öğrenmek
isterler. Bu sebeple aşağıdaki örnekler gibi etkinlikler uygulamak, bu tip
özellik taşıyan çocuğa sahip aileler ve öğretmenlerin çocuğa ihtiyaçları
doğrultusunda destek vermelerine imkân sağlayabilir.
Karşılaştırma ve Zıtlık
Kitaptaki iki karakter, tanıdığı iki insan, iki televizyon şovu, iki köpek
arasındaki benzerlik ve farklılıkların neler olduğunu sormak.
Farklı Yollarla Gruplama Yapmak
Sevdiği televizyon şovları, tanıdığı insanları, oyuncakları, içecekleri, günün
saatleri, duyguları, kıyafetleri, farklı geometrik şekilleri gruplama konusunda
farklı yollar bulmasına olanak vermek.
Çocuklara bilgisayar kullanmayı öğretmek
Dinozorlar, facemaker (yüz yaratma) gibi bazı programlar bu çocuklar
tarafından zevkle kullanılmaktadır.
Farklı Oyuncaklar
Değişik oyuncaklar sunmak ve bu materyallerle özgün tasarımlar üretmesine
fırsat vermek.
Farklı Düşünme Becerileri
Basit mantıksal yap-bozlar ve labirentler sunarak kritik düşünme ve problem
çözme becerilerini öğretmek.
Tahmin Etme Becerisini Geliştirmek
Bir televizyon şovunda “Sonra ne olacak?”, kitapta, insanların yaşamı
konusunda “Ne düşünüyorsun?” veya “Bu çocuk kızgın mı?”, “Sence ne
düşünüyor?” gibi tahminlerde bulunmasını istemek.
Eğer Olursa …
Dışarıda çimlerin üstüne bir parça ekmek bırakırsak” veya “Büyükannene
mektup göndermek istersen” veya “Eğer insanlar uçabilseydi”, “Bütün
arkadaşlarına kızsaydın ne olurdu?” gibi sorular sormak.
Karışıp Değişen Hayvanlar
Birkaç tane hayvan seçmesini isteyip bazılarının özelliklerini değiş tokuş
etmesini istedikten sonra ortaya çıkan yeni tür hayvanı çizmesini veya oyun
hamuru modelini yapmasını veya onunla ilgili bir hikâye yazmasını istemek.
Bilim, Doğa ve Çevre İle İlgili Kitaplar Okumak
Bu çocuklar bilim, doğa ve çevre hakkındaki kitaplardan genellikle çok
hoşlanırlar.
Kayıt Cihazına Öykü, Gözlem vb. Kaydı Yapmak
Çocuğa taşınabilir küçük bir kayıt cihazının ve mikrofonun nasıl
kullanıldığını anlatarak bir hikaye, şarkı, ev veya okulun etrafında bir gezi
yapıp daha sonra dinlediğinde neler gördüğünü hatırlayabilmesi için
gördüklerini kaydetmesini istemek.
Sonuç olarak bu çocuklar birbirlerinden farklı ve benzer özelliklere sahip
olup benzerliklerini ve farklılıklarını dikkate alan, gelişmekte ve değişmekte
olan dünyaya ayak uydurmalarını sağlayacak bir eğitim sürecine gereksinim
duymaktadır.
Aileler neler yapabilir?
Üstün yetenekli çocuklar geleceğin liderleri, bilim adamları, fikir adamları ve
sanatçılarıdır. Üstün yetenekli bir çocuğun yetişmesindeki kilit nokta,
farklılığına, fikirlerine ve hayallerine saygıdır. Yeteneklerin yeşermesi için
özel müfredatlar, yazılımlar ve programlar yanında huzurlu, güvenli ve sıcak
bir aile ve okul ortamı da gereklidir.
Üstün yetenekli çocuklar, genellikle kendilerini yaşıtlarıyla aynı seviyede
görmezler. Bir kısmı dışlanmışlık veya bir köşeye itilmişlik hissine kapılır.
İçine kapanıklıkları sebebiyle arkadaş sayıları az olabilir. Okullardaki dersler
onları sıkabilir. Bunlardan bazıları, yaşıtlarıyla birlikte olabilmek için yeteri
kadar başarılı olmak istemeyebilir. Eğer duyguları beslenmezse, toplum
dışında kalabilir, hatta suça meyilli hale gelebilirler. Yetişkinler, bu
çocukların özel ihtiyaçlarını fark ettiklerinde, potansiyellerini
değerlendirebilmeleri için onlara yardımcı olmalıdırlar. Çocuğun akademik
ve sosyal becerilerindeki farkı, anne-baba birlikte gözleyip değerlendirmeli,
sınıf öğretmeni bu durum hakkında bilgilendirilerek yardım talebinde
bulunulmalıdır.
Çocuğunuza zengin bir çevre oluşturun. Eğitici oyuncaklar, spor
yapma imkânı, müze, tiyatro veya botanik gezileri gibi.
Çocuğunuza kitap okuyun. Zaman zaman okuduğunuz hikâyeyi bir
yerinde keserek, ondan tamamlamasını isteyin.
Çocuğunuza düşündürücü sorular sorun. Mesela, “Eğer insanlar
uçabilse ne olurdu? Eğer bütün arkadaşlarına küssen ne yapardın?
Eğer yağmur yağmasa ne olurdu?” gibi.
Ondan gördüğü ya da seçtiği bir hayvanın resmini yapmasını isteyin.
Daha sonra bu resme yeni parçalar ekleyerek hayali bir hayvan çizip
çizemeyeceğini sorun.
Çocuğunuzdan çevresindeki olaylar hakkında tahminde bulunmasını
isteyin. Örneğin: “Bu çocuk neden kızgın olabilir? Sence filmde
bundan sonra ne olacak?”
Nesnelerin birbiriyle ortak ve farklı yönlerini bulması için teşvik edin.
Mesela, en sevdiği oyuncaklar aynı şekilli oyuncaklar, aynı renkteki
oyuncaklar.
Çok değişik bir yemek pişirmek için ondan fikir isteyin.
Çocuğunuzun düşüncelerini dinlemek için ona zaman ayırın.
Fikirlerini asla eleştirmeyin. ‘Çok saçma, çok mantıksız, bu yanlış’
gibi onun üreticiliğini öldürebilecek ifadeler kullanmayın.
Örnek alabileceği yetişkinlerle görüşmesi için ortam sağlayın.
İlgilerini pekiştirin, önüne yeni ilgi alanları açın.
Çocuğunuzun yaparak ve yaşayarak öğrenmesini sağlayın. Mesela,
onu hayvanat bahçesine götürüp, hayvanlar ve özellikleri hakkında
bilgi verebilirsiniz.
Yaşına uygun sorumluluklar verin.
Zihinsel başarılarını aşırı derecede vurgulamayın.
Ürettiği şeyleri sergileme imkanı verin.
Özel bir çocuğa sahip olan anne-baba çocuğun merakını engellememeli;
çocuk, kendi yolunu bulmaya çalışırken onu durdurmamalıdır.
Çok yönlü gelişimi özendirme, sözel ve sayısal becerileri, mantık ve akıl
yürütmeyi, ilişkilendirebilme, iletişim gibi sosyal becerileri, değerleri ve
yaratıcılığı dengeli büyümeyi sağlayacak biçimde desteklemek gerekir.
Farklılığı kabul etme, üstün yeteneklilerin farklılığını gerçekçi biçimde
görmeli ve geliştirilmesine katkıda bulunulmalıdır.
Üstünlüklerinin farkına varan, çevresindeki kişileri yönlendirebileceğini
gören üstün yeteneklilerin, sınırlarını görmeye ihtiyacı vardır. Hem kendi
güçlerinin sınırlarını hem de çevrenin tahammül sınırlarını sınamak isterler.
Bir usta öğretici, bir “Mentor” bulma, çocuğun yetenek alanında o konudan
iyi, anlayan, bir anlamda o işin ustası olan bir yetişkinle çalışması, kendisine
rol modeli alabileceği nitelikte bir yetişkinle iletişim içine girmesi, gelişimini
hızlandırır ve yönlendirir.
Zenginleştirilmiş etkinliklerle desteklemek, yaz-boz, satranç, labirent
oyunları, müzik vb. malzemeler, oyuncaklar almak, doğa ile ilişki kurmasını
sağlamak, aile etkinlikleri düzenlemek, sinema, tiyatro, grup oyunlarına
katılma ve çeşitli hobilerin oluşması desteklenmelidir.
Sakarya Bilim Sanat Merkezi
