Bağımlı değişken, bağımsız değişken ve kontrol edilen değişken terimleri, bilim ve istatistiksel çalışmalarda kullanılan temel kavramlardır.
Bağımsız, Kontrol Edilen ve Bağımlı Değişken
Bu terimleri örnek deneylerle açıklayalım:
-
Bağımsız Değişken:
- Tanım: Bağımsız değişken, bir deneyin kontrol edilen ve manipüle edilen faktörüdür. Yani, deneyin başında araştırmacı tarafından değiştirilen ve incelenen faktördür.
- Örnek: Bir bitki büyüme deneyinde, ışık miktarı bağımsız değişken olabilir. Araştırmacılar farklı bitkileri farklı ışık koşullarında büyütmeyi seçebilirler.
-
Bağımlı Değişken:
- Tanım: Bağımlı değişken, bağımsız değişkenin manipülasyonu sonucunda ortaya çıkan ve ölçülen tepkidir. Yani, bağımlı değişken, deneyin sonuçlarını temsil eder.
- Örnek: Bitki büyüme deneyinde, bitkilerin boyutu veya verimi bağımlı değişken olabilir. Işık miktarındaki değişikliklere yanıt olarak bitkilerin büyümesi ölçülebilir.
-
Kontrol Edilen Değişken:
- Tanım: Kontrol edilen değişkenler, bir deneyde sabit tutulan ve diğer değişkenlerin etkilerini izole etmeye yardımcı olan faktörlerdir.
- Örnek: Bitki büyüme deneyinde, sıcaklık, toprak tipi ve su miktarı gibi faktörler kontrol edilen değişkenler olabilir. Bu faktörler sabit tutularak, sadece ışık miktarının etkisi değerlendirilebilir.
Örnek Deney: Bitki Büyüme İncelemesi
- Bağımsız Değişken: Işık miktarı (düşük ışık, normal ışık, yüksek ışık)
- Bağımlı Değişken: Bitki boyutu (cm cinsinden ölçülen)
- Kontrol Edilen Değişkenler: Sıcaklık (20°C), toprak tipi (verimli toprak), su miktarı (günlük sulama)
Deney, farklı ışık koşullarında aynı sıcaklık, toprak tipi ve su miktarı altında büyütülen bitkileri içerir. Sonuçlar, ışık miktarının bitki büyüklüğü üzerindeki etkisini değerlendirmeye yöneliktir. Bu şekilde, diğer faktörlerin etkisi kontrol edilmiş olur.
