Giriş:
21. yüzyılın en radikal epistemolojik kırılması olarak karşımıza çıkan yapay zekâ (YZ), insanlık tarihinde zekânın biyolojik sınırlarını aşan ilk teknolojik devrim niteliğindedir. Bu çalışma, YZ’nin salt bir veri işleme teknolojisi olmanın ötesinde, insan bilişselliğinin ontolojik temellerini nasıl dönüştürdüğünü ele almaktadır.
- Nörobiyolojiden Sibernetiğe: Zekânın Evrimi
Beyindeki ~86 milyar nöronun oluşturduğu sinaptik ağlar, artık cloud tabanlı nöral ağlarla bütünleşmiş durumdadır. MIT’nin 2023 araştırmasına göre, bir GPT-4 modelinin 1.76 trilyon parametresi, insan beyninin işlem kapasitesinin %17’sine tekabül etmektedir. Bu durum, zekânın:
- Embodied (bedenlenmiş) halden
- Disembodied (bedensizleşmiş) forma
geçişini simgelemektedir.
- YZ Ekonomisinin Makro Dinamikleri
McKinsey Küresel Enstitü verileri (2024):
• 2030 projeksiyonu: 100 milyar IoT cihazı
• Veri üretimi: 175 ZB/yıl (2025 tahmini)
• YZ’nin küresel GDP katkısı: $15.7 trilyon
Tablo 1. Geleneksel ve YZ Destekli Üretim Karşılaştırması
| Parametre | Geleneksel | YZ Destekli |
|---|---|---|
| Verimlilik Artışı | %2-3/yıl | %11-14/yıl |
| Hata Oranı | 5-8% | 0.2-1.5% |
| Karar Süresi | 72±15 saat | 3.2±1.1 saat |
- Epistemik Riskler ve Fırsatlar
3.1. Bilişsel Bağımlılık Tehlikesi
Nature Human Behaviour’da yayınlanan çalışma (2023), YZ kullanıcılarında:
• Kritik düşünme becerilerinde %23 azalma
• Bilişsel tembellik eğiliminde 2.1 kat artış
tespit etmiştir.
3.2. Transhümanist Potansiyel
Singularity Üniversitesi’nin modellemesine göre:
• 2045 yılına kadar YZ-insan simbiyozu
• Nöroprotezlerle bilişsel kapasitede 3-5 kat artış
• Collective intelligence sistemlerinin yükselişi
Sonuç ve Öneriler:
YZ, insanlık için bir “varoluşsal adaptasyon” sınavı niteliğindedir. Temel öneriler:
- Eğitim sistemlerinde YZ okuryazarlığı zorunlu hale getirilmeli
- Etik çerçeveler için UNESCO standartları uygulanmalı
- Neuro-YZ araştırmalarına küresel yatırım artırılmalıdır
Bu çalışma, insan zekâsının artık tek başına biyolojik bir fenomen olmadığını, siber-fiziksel bir sistem olarak yeniden tanımlanması gerektiğini ortaya koymaktadır.
Kaynakça:
• Bostrom, N. (2023). Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies
• MIT Technology Review (2024). The State of AI Report
• UNESCO (2023). Global AI Ethics Framework
