Utanç ve Sosyal Kaygı Bozukluğu: Anksiyete ile İlişkileri ve Tedavi Yaklaşımları
Utanç ve Sosyal Kaygı Bozukluğunu Anlamak
Utanç, kişinin kendisini yetersiz, değersiz hissettirdiği bir duygudur. Utanç, kişiye yönelik olumsuz bir tutum geliştirmesine neden olabilir ve sosyal kaygı bozukluğuna yol açabilir [1]. Sosyal kaygı bozukluğu, kişinin sosyal özelliklerini kendini incitme veya ortadan kaldırmayı onu yargılamasından korkma hissiyle başlar. Bu durum, kişinin hayatını olumsuz yönde etkilemeyi ve iyileştirmeyi gerektirebilir [2].
Utanç ve sosyal kaygı bozukluğu arasında güçlü bir ilişki vardır. Utanç, sosyal kaygı bozukluğunun temel nedenlerinden biri ve bu bozukluğun yürütülmesini sınırlamak için kullanılır. Son öneriler, sosyal kaygı bozukluğunun tedavi protokollerine ilişkin kısıtlamaların tekniklerinin dahil edilmesini önermektedir [1]. Ayrıca, sosyal kaygı bozukluğu tedavisi sırasında biyolojik verilerin de göz önünde bulundurulması önemlidir. Kalıtsal faktörler, kişinin sosyal kaygısını etkilemede önemli bir rol oynadığı bilinmektedir [3]. Tedavi yaklaşımları arasında ilaç tedavisi ve terapi gibi farklı seçenekler bulunmaktadır [4].
Sosyal kaygı bozukluğu, kişisel yaşam koruması olumsuz etkilenme ve diğer psikolojik sorunlarla birlikte ortaya çıkar. Bu sorunlar arasında, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi rahatsızlıklar yer alabilir [5]. Sosyal kaygı bozukluğunun tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin bir arada ele alınması, kişinin tedavi sürecini daha iyi sonuçlara ulaştırmaya yardımcı olabilir [2]. Utanç sonuçlarına göre, sosyal kaygı bozukluğunun tedavisinde etkili bir yöntem ve bu tedavi protokollerine dahil edilmesi, kişinin tedavi sürecini daha iyi sonuçlara ulaştırmaya yardımcı olabilir [1].
Utanç ve Sosyal Kaygı Bozukluğunun Ruh Sağlığına Etkisi
Utanç ve sosyal kaygı bozukluğu, bireyin ruh sağlığı üzerinde önemli bir etkiye sahip olup, benlik saygısı ve güven üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır. İnsan duygularının en gizli ve yoğun olduğu kabul edilen utanç, ortalama 20 yıl süren kronik sosyal kaygı bozukluğuna yol açabilmektedir. Sosyal fobi olarak da bilinen sosyal anksiyete bozukluğu, kalıtım, beyin kimyası ve çevresel faktörler gibi çeşitli faktörlerin neden olabileceği bir anksiyete bozukluğu türüdür [7]. Bilimsel araştırmalar, sosyal kaygı bozukluğunun hem kişisel hem de profesyonel yaşamı olumsuz etkileyebileceğini, bireylerin çeşitli durumlardan korkmasına, endişelenmesine ve kaçınmasına neden olabileceğini göstermektedir [2][8]. Sonuç olarak, sosyal fobinin erken tanınması ve tedavisi, çocukların ve gençlerin yaşam kalitesini artırabilir [9].
Sosyal anksiyete bozukluğunda utancın rolü kapsamlı bir şekilde incelenmiştir ve son bulgular utancın azaltılmasının sosyal anksiyete bozukluğu için tedavi protokollerine dahil edilebileceğini düşündürmektedir [1]. İlaç desteğine ek olarak, psikoterapinin, özellikle bilişsel-davranışçı terapinin, sosyal fobiler için etkili bir tedavi protokolü olduğu bulunmuştur [8]. Ayrıca sosyal bunaltı bozukluğu için önerilen tedavi yaklaşımı bilimsel veriler ışığında hazırlanmış ve bazı psikolojik sorunların tedavisi konusunda klinisyenler bulunmaktadır [2]. Bu nedenle sosyal kaygı bozukluğunun tedavisi için profesyonel yardım ve destek almak şarttır.
Kalıtım, sosyal kaygı bozukluğunu etkileyen en önemli faktörlerden biridir [3]. Bununla birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin neden olduğu sosyal kaygı bozukluğunun kesin miktarı hala bilinmemektedir [10]. Ne olursa olsun, sosyal kaygı bozukluğunun altında yatan nedenleri ele almak ve ruh sağlığını ve genel refahı iyileştirmek için erken müdahale ve tedavi aramak çok önemlidir.
Utanç ve Sosyal Kaygı Bozukluğu Tedavi Yaklaşımları
Sosyal anksiyete bozukluğu (SAD), bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilen kronik bir ruh sağlığı durumudur. Bilişsel-davranışçı terapiler (CBT) ve maruz bırakma terapisi, şu anda SAB için en etkili tedavi modaliteleridir [11]. BDT terapisi, hem semptomatik epizodlardan önce hem de sırasında sosyal anksiyete semptomlarını yönetmek için çeşitli başa çıkma mekanizmalarını öğretir [12]. Maruz bırakma terapisi, bireyleri kademeli olarak sosyal etkileşimlere maruz bırakmayı, onları korkularına karşı duyarsızlaştırmayı ve kaygı düzeylerini azaltmayı amaçlar [13]. Bu terapiler yüksek düzeyde kanıta sahiptir ve sosyal kaygı semptomlarında önemli iyileşmelere yol açabilir [14].
Farkındalık temelli müdahalelerin de SAD tedavisinde etkili olduğu bulunmuştur. Farkındalık temelli stres azaltma (MBSR) ve diğer farkındalık temelli terapiler, bireylerin düşüncelerinin ve duygularının daha fazla farkına varmalarına yardımcı olarak kaygı düzeylerini daha iyi yönetmelerine olanak tanır [2]. Ek olarak, son araştırmalar utanç duygularını azaltmanın SAB’nin başarılı BDT tedavisi ile ilişkili olduğunu bulmuştur [1]. Bu, utanç azaltma tekniklerinin tedavi protokollerine dahil edilmesinin SAB’li bireyler için daha etkili sonuçlara yol açabileceğini düşündürmektedir.
Psikoterapiye ek olarak, SAB tedavisinde ilaç tedavisi de kullanılabilir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’ler) gibi antidepresanların, SAB’li bireylerde anksiyete semptomlarını azaltmada etkili olduğu bulunmuştur [15]. Bununla birlikte, en etkili tedavi sonuçları için ilaç tedavisinin psikoterapi ile birlikte kullanılması gerektiğine dikkat etmek önemlidir [2]. SAB tedavisinde biyolojik, psikolojik ve sosyal yaklaşımların tümü uygulanabilir ve önerilen tedavi yaklaşımı, bireyin özel ihtiyaçlarına göre şekillendirilmelidir [16].
Referanslar
1. Sosyal Fobi ve Utanç – Uzm. Dr. Seher Çakmak. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren sehercakmak.com/blog/sosyal-fobi-ve-utanc
2. Sosyal Kaygı ve Sosyal Anksiyete Bozukluğu – DATEM. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren datem.com.tr
3. SOSYAL KAYGIYI AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR – DergiPark. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70521
4. Sosyal Kaygı (Ansiyete) ve Sosyal Fobi Nedir? Nasıl Tedavi …. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren drhuseyindogan.com
5. türkiye’de sosyal kaygı ve sosyal fobi ile ilgili … – DergiPark. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren dergipark.org.tr/en/download/article-file/2688620
6. SOSYAL KAYGI BOZUKLUĞU (SOSYAL FOBİ). (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren http://rustemaskin.com/sosyal-kaygi-bozuklugu-sosyal-fobi/
7. Sosyal Fobinin Nedenleri ve Tedavisi – Psk.Gökhan BİNGÖL. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren www.tavsiyeediyorum.com/makale_22621.htm
8. Sosyal Fobi – Madalyon Psikiyatri Merkezi. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren madalyonklinik.com
9. sosyal kaygı ile İlgili Uzmanlar, Makaleler ve Kaynaklar. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren www.tavsiyeediyorum.com/bilgi.php?tag=sosyal+kayg%FD
10. Sosyal Fobi Nedir? Sosyal Fobi Belirtileri Ve Türleri Nelerdir?. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/sosyal-fobi/
11. Sosyal Anksiyete Bozukluğunda Bilişsel Davranışçı Terapi. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren dergipark.org.tr/tr/download/article-file/115199
12. Sosyal Kaygı için Bilişsel Terapi – Uzm. Dr. Seher Çakmak. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren sehercakmak.com/blog/sosyal-kaygi-icin-bilissel-terapi
13. Klinik Utangaçlık Sendromu, Sosyal Fobi veya … – Evrim Ağacı. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren evrimagaci.org
14. SOSYAL ANKSİYETE BOZUKLUĞU (SOSYAL FOBİ). (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren www.pozitifhayatmerkezi.com
15. Sosyal Fobi – Insula Sağlık. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren www.insulasaglik.com/hastaliklar/hastalik?id=24
16. Sosyal Anksiyete Bozukluğu – Prof. Dr. Kemal Arıkan. (n.d.) alındı May 10, 2023, itibaren www.kemalarikan.com/sosyal-anksiyete-bozuklugu.html
