ULUSLARARASI TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E DİYARBAKIR SEMPOZYUMU
02-04 KASIM 2017
Diyarbakır / Türkiye
Diyarbakır eski dönemlerden itibaren Anadolu’nun en önemli şehirlerden birisidir. Diyarbakır Irak, Suriye, İç Anadolu ve İran arasındaki önemli ticaret yollarının kavşağı niteliğindedir. Bu sebeple Selçuklu, Artuklu, Karakoyunlu ve Akkoyunlu gibi Türk devletleri döneminde olduğu gibi Osmanlı zamanında da kültür ve ticaret şehri özelliğini devam ettirmiştir. Tanzimat’ın ilan edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti’nin yeni bir döneme girmiştir. Tanzimat’ın uygulanmasında devletin muhtelif yerlerinde olduğu gibi Diyarbakır’da da problemler ortaya çıkmıştır. Söz konusu problemlerin bir kısmı ise bölgeye özgü sorunlardır. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren dünyaya yayılan fikir akımları farklı etnik ve dini unsurları içinde barındıran Osmanlı Devleti’ni ciddi anlamda sarmıştır. Bu süreçte Diyarbakır’da asayişsizlik, aşiretlerin kendi içinde birbirleriyle mücadeleleri, yabancı propagandaların etkisi, yerel yönetimde gayrimüslimlerin güçlenmesi toplumsal barışı sarmıştır. Diyarbakır Birinci Dünya savaşı esnasında işgale maruz kalmamasına rağmen savaştan ciddi bir şekilde etkilenmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında önemli bir tehcir güzergâhı olmuştu. Osmanlı Devleti’nin Kafkas Cephesi’ndeki yenilgileri nedeniyle binlerce Müslüman mültecinin iskân ve iaşesi vilayeti ciddi anlamda meşgul etmiş ve mağduriyetler oluşturmuştu. 30 Ekim 1918’de Mondros Ateşkes Antlaşması’nı sonrası İngiltere, Suriye ve Irak’tan sonra işgal bölgesine Güneydoğu Anadolu vilayetlerini de katmayı amaçlamıştır. Bunun için bölgede Gayrimüslimlerin güvenliğinin tehlikede olduğunu veya kendisine karşı bir takım ittifakların oluştuğunu ileri sürerek işgale zemin hazırlamaya çalışmıştır. Bu bağlamda bölgedeki bazı aşiretler çeşitli yollarla elde edilmiş ve Osmanlı Devleti’ne ayaklandırılmaya çalışılmıştır. Bu dönemde XIII. Kolordu Kumandanlığı, bir taraftan asayişi tesis etmeye uğraşırken diğer taraftan da siyasi hareketlere engel olmaya çalışmıştır. Diyarbakır ahalisi bütün zorluklara ve bölgedeki ayrılıkçı politikalara rağmen Osmanlı Devleti’ne bağlı kalmıştır. Diyarbakır ahalisinin Birinci Dünya Savaşı’na ve Milli Mücadele’ye dikkate değer katkıları olmuştur.
Muhtemel Konu Başlıkları
Tanzimat’ın Diyarbakır’da Uygulamaları
Müslim-Gayrimüslim Münasebetleri
İdari, İktisadi ve Sosyal Hayat
Hamidiye Alayları ve Aşiret Mektepleri
Aşiret, Cemaat ve Devlet İlişkileri
Misyonerlik Faaliyetleri ve Etkileri
Fikir Hareketlerinin Bölgeye Yansımaları
Meşrutiyet’in Yansımaları
Basın-Yayın Faaliyetleri
Bölgede Yapılan Islahatlar
Bayındırlık Faaliyetleri
İskân Faaliyeti ve Göçler
Düşünce, Fikir ve Devlet Adamları
Birinci Dünya Savaşı ve Etkileri
Milli Mücadele Dönemi
Cumhuriyet’in Girerken Bölgenin Genel Durumu
Eğitim, Kültür ve Sanat Faaliyetleri
