Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 56. Maddesi’ne göre “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.” ve “Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir.” Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi tarafından en temel insan hakları arasında yer alan
su hakkı, yaşama standardı ve sağlık standardı kapsamında değerlendirilmekte, insanın onurlu bir yaşam sürdürmesinin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmaktadır.
Bunun için de kentsel planlama, suyun verimli kullanılmasına ve atık yönetimine yönelik çalışmaların önemi gün geçtikçe artmaktadır. Türkiye nüfusunun yaklaşık %80’i kentlerde yaşamaktadır. Dolayısıyla asıl çevre sorunları kentsel yaşamdan kaynaklanmaktadır. Kentlerdeki kirlilik büyük oranda özellikle sahil yerleşim yerlerinde doğrudan, iç kesimlerdeyse ise akarsular vasıtasıyla denizlere karışmaktadır. İhtiyacımız olan oksijenin %75’ini sağlayan denizlerimizin korunması için bu kirliliği, kaynağında önlemek gerekmektedir. Bu nedenle kentlerde oluşan kirliliğe öncelik verilmelidir.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ülkemizde cumhuriyetin ilk yıllarında kentleşme oranı %22 iken
2012 yılındaki nüfus sayımına göre bu oran %78’e çıkmıştır ve 2030 yılı için nüfusun 100 milyon olacağı belirtilmiştir. Sanayileşme ile birlikte ülkemizde son 30 yıldaki hızlı nüfus artışı, plansız kentleşme, endüstrileşme, gıda gereksiniminin artmasıyla yoğunlaşan tarım faaliyetleri su kullanım ihtiyacını artırırken, kullanım sonrası arıtılmadan doğaya bırakılan sular da temiz su kaynaklarımızı kullanılmaz hale getirmektedir.
Kentler tarih boyunca fikirlerin, ticaretin, kültürün, bilimin, üretimin ve sosyal gelişimin merkezi olmuştur. Sanayi devriminden sonra daha iyi bir yaşam için insanların, fabrikaların bulunduğu kent merkezlerine akın ettirilmesi ile birlikte şehirlerde çevreyle ilgili sorunlar ve kıtlıklar da başlamıştır. Yerleşim yerlerinde ortaya çıkan çarpık kentleşmenin olumsuz etkileri kent sakinlerinin yaşam kalitelerini düşürmekte ve doğa ile olan bağlarını kısıtlamaktadır.
Sürdürülebilirlik, kaynakların verimli ve çevreye zarar vermeden kullanımını da içerir. Buna rağmen ülkemizdeki hızlı kentsel göçün beraberinde getirdiği çarpık kentleşme ve doğal kaynakların hoyratça kullanılması yüzünden verilen zarar, geri dönülemez boyutlara ulaşmaktadır. Kullanılabilir suların korunması ve yönetimi sadece biyoçeşitlilik için önemli olmakla kalmaz; etkileri aynı zamanda insanların ve şirketlerinde de hayat döngülerinde önemli yer tutmaktadır.
Kentlerde insan nüfusunun artması ve gelir seviyelerinin de yükselmesi, üretiminde yoğun su kullanılan et, şeker ve pamuk gibi ürünlerin daha çok talep edilmesine sebep olmaktadır. Bu yoğun talebin sonucunda da kentlerde kullanılabilir suların kirlilik seviyeleri artmakta, tatlı su canlılarının yaşamları tehlikeye girmekte, nehirler kurumakta, yeraltı sularının seviyeleri düşmektedir.
Akdeniz ve Ortadoğu bölgesinde yer almakta olup, Uluslararası Su Yönetimi Enstitüsü araştırmasına göre 2025 yılında ekonomik su kıtlığı yaşayacak ülkeler arasında yer alacaktır. Ayrıca Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre günümüzde kişi başına düşen yıllık kullanılabilir temiz su miktarı 1.500 m³’tür. 2030 yılı için öngörülen nüfus artışı ile birlikte kişi başı kullanılabilen temiz su 1.000 m³’e düşeceği hesaplanmıştır. Bu durumda mevcut büyüme hızı, su tüketim alışkanlıklarının değişmesi gibi faktörlerin etkisi ile su kaynakları üzerine oluşacak baskıları tahmin etmek mümkündür. Bu sebeple Türkiye’nin gelecek nesillerine sağlıklı ve yeterli su bırakabilmesi için kaynakların çok iyi korunup, akılcı kullanılması gerekmektedir.
Bu çerçevede TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü bu sene kentlerde hem doğal kaynakları hem de doğal dengenin bozulması sonucu kirlenen su miktarını azaltmak amacıyla çözüm üreten ve su kaynaklarını koruyan ve başka çalışmalara da ilham olacak, doğru yenilikçi çalışmalara verilecektir.
1 Kentlerde Çevresel Sürdürülebilirlilik
Doğa İle İnsanın Kentlerde Uyumlu Birlikteliğini Destekleyen Çalışmalar/Ürünler Sunması
1.İnşa edilen binaların doğayla dost ekolojik çözümler sunması
2.Yoğun kentleşmeye rağmen doğayla barışık çözümler sunan çalışmalar/ürünler
3.Çarpık kentleşmenin etkilerini azaltan çözümler /ürünler
Doğal Kaynakların Rasyonel Kullanımı İle İlgili Çalışmalar
1.Kentlerde kullanılmış suların arıtılarak yeniden kullanımı
2. Kentlerde İnsan Yaşamını Kolaylaştıran Çözümler
2 Kentlerde İnsan Yaşamını Kolaylaştıran Çözümler
Kentlerde Yaşayan İnsanların Günlük Hayatlarında Kullanabileceği Doğaya Dost Çözümler
1.Atıkların yeniden değerlendirilmesine yönelik çalışmalar
2.Gıda tazeliğinin korunmasına yönelik yapılan çalışmalar /ürünler
3.Gündelik yaşamda su tüketimi azaltan teknolojiler
4.Kentlerde gıda israfını önlemeye yönelik çalışmalar
3. Kent Yaşamındaki Çevresel Değişimin Ülke Geneline Etkisi
3 Kent Yaşamındaki Çevresel Değişimin Ülke Geneline Etkisi
Ülke genelinde tarım ürünlerinin korunmasına yönelik çalışmalar/ ürünler
Çölleşmeye yönelik mücadeleye destek olacak çözümler/ ürünler
Ülke genelinde temiz suya erişimi kolaylaştıracak ve etkili kullanımı sağlayacak sistemler
ŞARTNAME
AMAÇ:
Yıldız Holding ve TURMEPA, yaşamın kaynağı sularımızın korunması, su kirliliğinin azaltılması,
ekosistemin devamlılığının sağlanması ve gelecek nesillerin su kaynaklarını rahatlıkla
kullanabilmesi için, kısıtlı kaynaklar dâhilinde projeler geliştiren, toplumun bilinmeyen çevre
kahramanlarının başarılarını kamuoyu ile paylaşmak ve bu konuda çalışma yapanları teşvik etmek
amacıyla “TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü”nü oluşturmuştur. Ödülün hedefi, su kaynaklarımız
ve çevre kirliliği ile mücadeleyi özendiren, geliştiren, halkın katılımını sağlayan ve gelecek nesillere
yaşanabilir sağlıklı bir ülke bırakmayı amaçlayan, sürdürülebilir kalkınmaya önemli katkıda
bulunan ve diğerlerinin izinden gitmek isteyeceği kişilerin ve sivil toplum hareketlerinin örnek
çalışmalarını geniş kitlelere duyurmak, paylaşmak ve özendirmektir.
MADDE I-ÖDÜL DALLARI:
TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü, Yıldız Holding Yönetim Kurulu ve TURMEPA Yönetim Kurulu
tarafından, arkasında tüzel destekçiler olmadan, kısıtlı kaynaklarla milli servetimiz su
kaynaklarımızı, doğal çevremizi korumak ve iyileştirmek amacıyla önemli örnek çalışmalar yürüten,
üstün başarılar sağlamış olan kişi veya kuruma verilir. Ödülü kazanan kişi veya kurumların
projeleri, genellikle, tehlike altındaki ekosistemlerin ve türlerin korunmasına, çevresel
sürdürülebilirliliğin teşvikine, çevre politikaları olumlu yönde etkilemeye, çevresel adaletin
sağlanmasına ve yaşanabilir bir gelecek yaratmaya odaklanmalıdır. Bu ödüle layık görülen kişi veya
kurumun projelerinde, topluma ilham kaynağı olan çalışmalarını, parasal ödül tutarı sayesinde,
geniş kitlelere taşıyabilme ön koşulu aranmaktadır. Yıldız Holding Yönetim Kurulu ve TURMEPA
Yönetim Kurulu her yıl, bir sonraki yıl ödül verilecek alanı belirler. Yukarıdaki alanlara yeni dallar
eklenmesine karar verildiğinde yönetmeliğin aşağıdaki hükümleri yeni konulacak dallar için de
geçerli olacaktır.
MADDE II – BAŞVURU SÜRECİ:
TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü’ne başvurucu süreci, her yıl Yıldız Holding Yönetim Kurulu ve
TURMEPA Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü’ne başvuran
kişi veya kurum, Yıldız Holding Yönetim Kurulu ve TURMEPA Yönetim Kurulu tarafından
açıklanan başvuru dosyalarını DenizTemiz Derneği/ TURMEPA’ya, belirtilen tarihe kadar eksiksiz
şekilde göndermekle yükümlüdür. Başvuru dosyaları eksik olan kişi veya kurumun projeleri
değerlendirilmeye alınmayacaktır. Başvuru dosyalarında verilen bilgi ve belgelerin her türlü
sorumluluğu başvuruyu yapan kişi veya kuruma aittir.
MADDE III – BAŞVURU:
Yıldız Holding Yönetim Kurulu ve TURMEPA Yönetim Kurulu tarafından dallarında uzman kişi ve
bilim adamlarından 7 kişilik bir “Seçici Kurul” oluşturulur. Seçici Kurul’un kendi üyeleri arasından
ve birinci derece akrabalarından ödüle başvuru yapılamaz. Bir kez ödül kazanan kişi veya kurum,
daha sonraki yıllarda aynı proje ile TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü’ne başvuramaz. Ödül
kazanamayan kişi veya kurum, gelecek senelerde aynı proje ile yeniden başvurabilir. Ödüle aynı
kurum ya da kişi, birden fazla proje ile başvurabilir.
MADDE IV – SABRİ ÜLKER ÇEVRE ÖDÜLÜ TURMEPA’YA BAŞVURABİLMENİN GENEL
KOŞULLARI:
a) TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü’ne başvurmak içi projenin ülkemiz insanının yaşam
kalitesini ve doğal yaşam kaynaklarının verimini yükseltmeye katkıda bulunmuş olması
zorunludur.
b) Başvuru, proje sahibi kişi veya kurum tarafından yapılmak zorundadır. Kişinin başvuru
yaptıktan sonra vefat etmesi durumunda ise, adaylığı değerlendirmeye alınır, kazanırsa ödül
tutarı yasal mirasçılarına ödenir. c) TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü’ne Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan vatandaşlar,
Türkiye’de kayıtlı ve faaliyet gösteren tüm KOBİ’ler ile ticari ve sanayi işletmelerin fon
katkısıyla kurulmamış tüm STK’lar başvurabilir.
MADDE V – SEÇİCİ KURULUN OLUŞTURULMASI:
Seçici Kurul 7 kişiden oluşur. Seçici Kurul Üyeleri’nin nihai seçimde oy hakkı yoktur. Yıldız Holding
Yönetim Kurulu ve TURMEPA Yönetim Kurulu, Seçici Kurul için bir Başkan atar. Seçici Kurul
Üyeleri aynı dalda ödül verilecek sonraki yıllarda da üye olarak atanabilirler.
MADDE VI – JÜRİ ÜYELERİNİN OLUŞTURULMASI:
Jüri Üyeleri, Yıldız Holding Yönetim Kurulu’nu temsilen 2 kişi, DenizTemiz Derneği/ TURMEPA
Yönetim Kurulu’nu temsilen 2 kişi ve Yıldız Holding Yönetim Kurulu ve TURMEPA Yönetim
Kurulu tarafından belirlenen, o yılki ödül konusunun uzmanı uluslararası bir sivil toplum
kuruluşunu temsilen 1 kişi olmak üzere, toplam 5 kişidir.
MADDE VII- SEÇİCİ KURUL YÖNETİM YETKİSİ:
Seçici Kurul, Yıldız Holding Yönetim Kurulu ve TURMEPA Yönetim Kurulu tarafından belirlenen
bir zaman diliminde, başvuru yapan kişi veya kurumların projelerini, başvuru dosyalarını
inceleyerek, elektronik ortamda gönderilen puanlama formu üzerinden ön değerlendirme ve
puanlama yapar.
Başvuru dosyalarını elektronik ortamda puanlayan Seçici Kurul Üyeleri, Yıldız Holding Yönetim
Kurulu ve TURMEPA Yönetim Kurulu tarafından belirlenen bir zaman diliminde toplanır ve
başvuruları inceleyerek, üzerinde ön değerlendirme puanları bulunan puanlama formunu, dosya
değerlendirmesi bölümünü de doldurup imzalar. Seçici Kurul Üyeleri, tüm başvuru dosyalarının
dosya değerlendirme ve puanlama işlemi bittikten sonra, değerlendirilen projeleri puanlarına göre
en yüksekten en düşüğe göre sıralar ve ilk 3 adayı tespit eder. Puanlama sonrasında, aynı puana
sahip birden fazla proje olması durumunda Seçici Kurul Üyeleri oybirliği ile sıralamaya karar verir.
MADDE VIII – JÜRİ ÜYELERİ YÖNETİM YETKİSİ:
Seçici Kurul tarafından belirlenen 3 aday proje, gerekçeleriyle Jüri’ye sunulur. Jüri gerektiğinde
başvuran kişi ve kurumlardan sunum yapmalarını isteyebilir. Sunum yeri, saati ve diğer
detaylar Yıldız Holding Yönetim Kurulu ve TURMEPA Yönetim Kurulu tarafından organize edilir.
Jüri kararı, üye tam sayısının yarıdan fazlasının oyuyla alınır. Kazanan kişi veya kurumun projesi,
basının da davetli olduğu bir ödül töreni ile kamuoyu ile paylaşılır.
Jüri, ödülün bir veya daha çok kişiye verilmesini kararlaştırabileceği gibi, ödüle layık aday
görülmediği takdirde ödül verilmemesine da karar verebilir. Jüri gerekli gördüğü takdirde kendi
belirleyeceği kişi ve kurumlardan danışmanlık hizmeti alabilir. TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü
için Seçici Kurul tarafından belirlenen adaylar, Seçici Kurul Üyeleri, Jüri Üyeleri veya Yıldız Holding
Yönetim Kurulu ve TURMEPA Yönetim Kurulu tarafından kamuya açıklanmaz. Sonuçlar kesindir,
itiraz edilemez.
MADDE IX-ÖDÜL BİÇİMİ VE TUTARI:
Ödül Heykelciği
Para Ödülü: 100.000 TL*
* 7337 sayılı veraset ve intikal kanununa göre vergi mükellefiyeti ödül kazanana aittir.
MADDE X – ÖDÜL SONRASI PROJE DEVAM SÜREÇLERİ:
TURMEPA Sabri Ülker Çevre Ödülü’nü alan projenin sahibi kişi veya kurum, Jüri’ye aldığı maddi
destek ile geliştireceğini taahhüt ettiği projenin, safhaları ve ilerleme süreci hakkında, proje
sonuçlanana kadar, Jüri’nin belirlediği dönemlerde, Jüri’ye bilgi vermekle yükümlüdür.
Değerlendirme Kriterleri
