TÜRKİYE’DE ATIK ORANLARI VE DEĞERLENDİRİLMESİ

blog yazarı
Emel YAZICI

Dünyada her yıl ortaya çıkan 2.1 milyar ton atığın büyük bölümü, düzenli çöp depolama alanlarına gömülüyor. Bu miktar, potansiyel olarak 4.5 milyar varil petrol eşdeğeri enerji içeriyor. Söz konusu enerji miktarı ise, dünya elektrik tüketiminin %10’unu karşılayabilecek seviyede. Bu rakamların daha çok bilincinde olan ABD ve Avrupa’da geri dönüşüm alanında çok uzun yıllar önemli mesafeler alınırken, Türkiye’de bu süreç 20 yılı biraz aşan bir geçmişe sahip. Bugün yaklaşık olarak Türkiye’de yılda 25 milyon ton evsel atık, 1.2 milyon ton endüstriyel atık, 100 bin ton tıbbi atık ve 530 bin ton e-atık ortaya çıkıyor. Bir yılda çöpe atılıp geri dönüştürülemeyen atıkların değeri ise hala yaklaşık 1.5 milyar TL düzeyinde. Bu atıkların parasal değeri, sektörde potansiyel pazarı da ifade ediyor.

Türkiye’de atık yönetimi ile ilgili 15’e yakın yönetmelik uygulanıyor fakat bu yönetmelikler Avrupa’daki örneklerine göre çok zayıf kalıyor. Türkiye’de katı atık ayırma tesislerinin yeterli olmaması, kaynakta toplamanın uygulanmaması nedeniyle de ülkemiz maalesef Avrupa Birliği ile bu konuda uyumu yakalayamamakta. Ambalaj malzemelerini üretenler ve piyasaya sunanlar da ambalaj atıklarını toplamakla yükümlü olmasına rağmen bu yükümlülüklerini üstlenmemektedirler. Bu da toplayıcılarla üreten firmalar arasında büyük sorun yaratmaktadır.

poset zararlari
poşetin çevreye zararları

Konunun önemine bakıldığında ciddi anlamda atık değerlendirmenin bilincinde olmak gerekiyor ve bu bilinçte olması gerekenler de sadece ambalaj malzemelerini üretenler değil herkestir. Yaşayan herkesin atık değerlendirme konusunda bilgi sahibi olması ve atıklarını değerlendirmesi gerekiyor. Yoksa değerlendirilmeyen her bir atık her geçen gün dünyamızı kirletmeye devam ediyor. Belediyeler de bu konu hakkında faaliyete geçerek sokaklara çöp kutularından ayrı geri dönüşüm kutuları koyarak insanları teşvik etmeye çalışıyor.  Fakat bir ilimizde yapılan bir araştırmada üzücüdür ki, konuyla alakalı gerçekleştirilen faaliyetlerden biri olan geri dönüşüm kutuları ve bunların kullanımı sorulduğunda, insanların %30’u kutuların varlığından haberdar bile olmadıklarını söylüyor.

Atıklar değerlendirilmediğinde bunlardan çevreye en çok zarar verenlerin plastikler olduğunu çoğunlukla da plastik poşetlerin bu felakete sebebiyet verdiğini çoğumuz biliyoruz. Plastik poşetlerin geri kazanılması üretiminden pahalı, geri kazanılabilir olanlar sağlığa zararlı, imha edilmesi sakıncalı vs. kısacası plastik poşetlerin kullanımı hep sakıncalı.

ÖNLEM OLARAK NELER YAPILIYOR?

Birçok ülkede plastik torba kullanımı yasaklandı veya vergilendirilerek plastik torbanın fiyatı artırıldı. Böylece kullanıcılar caydırıldı. Bakıldığında tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de plastik poşet kullanımı çok yüksek değerlerde olduğundan artık ülkemizde plastik poşetler para ile satılmaya başlandı. Kimine göre bu belki de gereksiz bir uygulama fakat yaklaşık 18 milyon hane olduğunu ve her hanenin haftada 5 poşet kullandığını varsaysak bile tüm ülkede haftalık 90 milyon adet, yıllık 5 milyar adede yakın plastik poşet kullanıldığı ortaya çıkıyor. Çoğu kişi bu ücretlendirmenin saçma olduğunu düşünse de uygulamaya geçilmesiyle istatistiklere göre ülkemizdeki plastik poşet kullanımındaki %70-75 düşüş en azından bir yol kat edildiğini gösteriyor. Plastik poşetleri bırakalım en azından kumaş torbaları kullanalım. Hep birlikte konunun önemine varalım ki yeşil ve temiz bir çevreyi kendi ellerimizle var edelim.