Telomer Nedir? Telomer Tedavisi Ömrü Uzatıyor Mu?
Telomer tedavisi, son günlerde Sertap Erener ile gündeme geldi. Sanatçının telomer tedavisi uyguladığını söylemesinin ardından tıp dünyasının ünlü isimleri telomer tedavisiyle ilgili açıklamalarda bulundu. Peki telomer nedir? Telomer tedavisi ömür uzatıyor mu?
Telomer, ökaryotik doğrusal kromozomların uçlarında bulunan, herhangi bir gen kodlamayan, özelleşmiş heterokromatin yapılarıdır. Daha doğrusu, her bir DNA sarmalının ucunda bulunan ve kromozomları koruyan parçalardır. Tıpkı ayakkabı bağcıklarının ucundaki plastik parçalara benzerler. Vücudumuzdaki tüm hücrelerdeki DNA sarmallarının ucunda bulunurlar. Her hücrede 23 kromozom çifti olduğundan, her hücrenin 92 telomeri vardır. Telomerlerin varlığı, kromozomların uçlarının rastgele çift zincir DNA kırılmalarından koruyarak istenmeyen kromozom uçlarının birleşmesinden ya da kromozomu nükleolitik parçalanmadan korur. Kromozomların bu fiziksel korunmasının dışında, ökaryotik telomerleri, kromatin organizasyonu, kromozomların replikasyonu ve hücre çoğalması gibi önemli hücresel görevleri vardır.
Telomerler her hücre döngüsünde ortalama 50–150 baz çifti azalır. Bu telomer kısalması sonuçta, hücre bölünme sayısını kısıtlar. Bu demek oluyor ki her hücre döngüsü sonrasında yavaş yavaş telomerlerimiz kısalıyor. Çok kısalmaları halinde ise hücre bir daha bölünemiyor ve ölüm başlıyor. Son zamanlarda yapılan gözlemler, telomerlerin düzenlenmesinin birçok ökaryotik hücrenin hücre döngüsünde önemli bir etken olduğunu ortaya koymuştur.
Fonksiyonel olmayan kromozom uçları ve genomdaki dengesizlik ayrıca telomer uzunluğunda değişiklik olmasına sebep olur. Bu da, hücre yaşlanması kontrolünde hızlanmaya ya da gecikmeye sebep olur. Bu yüzden fonksiyonel olmayan telomerler, genetik bilginin kaybolmasına, yeniden düzenlenmesine ya da dengesinin kaybolmasına sebep olur. Bu genomik değişiklikler de sonuçta hem kansere hem de fenotipin yaşlanmasına sebep olur.
Bedenimizdeki telomerlerin büyük kısmı doğumdaki 10.000 birimden 4.000 birime kısaldığında yaşlanma sebebi ile hayatımız sona erer. Bu teoriye göre insanın 120 yıl yaşam süresi vardır ve Hayflick Limiti olarak bilinir. Ne varki bugüne dek sadece 2 kişi 120 yaşını aşabilmiştir. Genellikle insanlar 80 yaşlarına kadar yaşar ve son yılları da yaşlanma hastalıkları ile geçirirler. Bu durum temelde yanlış beslenme, hareketsizlik, stres, inançlar gibi bir çok kompleks sorundan kaynaklanmaktadır.
Hücre bölünmesinin devamlılığını sağlamak için üreme hücrelerinde, klonal gelişme gösteren lenfositlerde ve ölümsüz kanser hücrelerinde telomerlerin korunması gerekmektedir. Telomer uzunluğunun korunmasını sağlayan en bilinen yöntem, telomerlerin de novo olarak üretilmesi ve telomeri kapaması için telomerazın verilmesidir.
Telomeraz DNA’da üretilen ve telomer boyunu yöneten enzimdir. Bu enzimin yaşlanma süreci içinde telomer kısalmasını durudurmak, yavaşlatmak hatta yeniden uzamasına yardımcı olabilmek konusunda büyük bir potansiyeli vardır.
Her DNA ikileşmesi sonrası kromozom boyu kısalır; çünkü DNA polimeraz ana zincirde 3’ ucunda yeni bir DNA sentezini başlatamaz. Telomeraz, bu uç replikasyon problemini, telomerik tekrar dizilerini kromozomun 3’ ucuna takıp, kromozomun kısalmasını engelleyerek çözer. Telomeraz enzimi, somatik hücrelerde az olarak bulunur.
Son yıllarda yaşlanma hastalıklarını tedavi etmek yerine yaşlanmanın kendisinin tedavi edilmesine yönelik yepyeni bir anlayış gelişmektedir. Telomerleri uzun tutmak, hatta yeniden uzatarak daha sağlıklı, genç ve uzun yaşam mümkün olacak gibi görünmektedir. Bu yüzden telomer tedavisi son zamanların gündemdeki reverse aging yaklaşımlarının başında gelmektedir.
Reverse aging’e temel olan telomer tedavisi 4 aşamadan oluşur.
- Life Length Telomer Analiz Testi (TAT) ile biyolojik yaşın saptanması telomer tedavisinin 1. aşamasını oluşturur.
- Doktorunuz tarafından yaşlanma hızınıza ve yaşlandırıcı sebeplerininize uygun olan tedaviler, beslenme ve egzersiz programaları belirlenir, bu da telomer tedavisinin 2. aşamasıdır.
- TA-65 besin desteğinin yanısıra gerekli olabilecek diğer besin desteklerinin de telomer tedavi programına doktorunuz tarafından eklenmesi 3. aşamadır.
- 1 yıllık bir programın sonunda, Life Length Telomer Analiz Testi’nin tekrarlanarak elde edilen reverse aging (gençleşme) etkisinin ve telomer tedavisinin sonuçlarının analiz edilmesi son aşamadır.
Uygulanan tedavilerin telomer uzaması üzerindeki etkisi tedavinin başarısı için önemli bir gösterge olarak değerlendirilmektedir. Telomer tedavisi ile genç kalabilmek ve hatta genç, fonksiyonel hale gelebilmek hedeflenir. Burada kullanılabilecek en temel yardımcılardan biri de TA-65 besin desteğidir.
Peki ya sizce telomer tedavisi bir pazarlama kampanyası mı, yoksa gerçeklik payı olabilir mi?
