TAKINTILAR ÜZERİNE
Halk arasında takıntı olarak bilinen obsesif kompulsif bozukluk; bir çeşit psikolojik rahatsızlıktır. Mantıksız düşünceler zihni sürekli meşgul ederken bir yandan da bu düşünceleri en aza indirme amaçlı bazı davranışlar meydana gelir. Obsesyon olarak adlandırılan bu düşünceleri bir türlü anlamlandıramayız fakat kompulsiyon denilen davranışları da yerine getirmek zorunda kalırız. (%10 dilimdeki hastalar obsesyonları saçma bulmaz)
Foa ve Kozack (1991) OKB’li hastaların zarar görme hakkında çıkarımlar yapmalarında rol oynayan bir kaç bilgi işleme hatasını işaret etmiştir:
- Genellikle güvenlikle ilgili tehlike oluşturan kanıtlar yokken olayların tehlikeli olduğunu varsayarlar;
- sıklıkla olasılık kanunları hakkındaki bilgileri yetersizdir;
- “ortaya çıkma riskli” olayla karşılaşma olasılığı hakkında hatalı çıkarımlar yapma eğilimindedirler, olayları tehlikeli görürler, bu yargıları tam bilgiler yerine, kolay ulaşılan ancak yetersiz bilgilere dayanır (örneğin sansasyonel haberlere);
- potansiyel olarak tehlikeli maddelerin az miktarlarının bile yol açacağı tehlike boyutunu abartırlar;
- risk olduğunu ileri süren bilgi kaynağının doğruluğunu değerlendirmeyi ihmal ederler
- zarar görme riskini azaltma üzerinde yoğun olarak dururlar, ancak kaçınma ve ritüelistik davranışlarının yol açtığı kayıpları görmezden gelirler.
Tedavi edilmeyen bir OKB yaşam boyu sürebilir ve işlevsellikte giderek azalmaya neden olabilir.(evden dışarı çıkmak istememe vb)
Obsesyonları dört gruba ayırabiliriz;
- Bulaşma ve temizleme (en sık rastlanan)
- Patolojik şüphe ve kontrol etme
- Simetri-düzen takıntısı
- Diğer; cinsel ve agresif obsesyonlar, dini obsesyonlar
OKB hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak adına aşağıdaki görseli inceleyelim.
- Her insanın aklına istemsiz ve olumsuz düşünceler gelir.
- Normal insanlar bu düşüncelerin içeriği veya aklına gelmiş olmasıyla ilgili herhangi bir yorum yapmaz.
- OKB’da hastalar bu düşüneler hakkında obsesif hata içeren bir yorum yaparlar.
- Düşünce obsesyona dönüşür.
Her iki beyinde de uyarılmış alanların benzer olduğunu fakat OKB’li beynin daha yüksek şiddetle uyarılmış olduğunu görebiliyoruz. Bu da düşüncenin obsesyona dönüştüğünü kanıtlar niteliktedir. Kompulsiyonlar ise ritüel denilen eylemlerdir. Açık eylemler ocağın altını kontrol etme, sildiği bir yeri yeniden silmek vb, zihinsel eylemlere de dua okuma örnek gösterilebilir. Bu ritüeller iş ve sosyal rollerin gereklerini engeller. Karşımıza şöyle bir şema çıkar.
Tetikleyici uyaran- Obsesyon(takınıtılı düşünce)- Tehlike Algısı- Anksiyete(kaygı)- Kompulsiyon ve kaçınma davranışı- Geçici rahatlama
Her tetikleyici uyaran karşısındaki abartılı düşünceler bu şemayı tekrar tekrar oluşturur.
Siz de takıntılardan kurtulmak için ilk aşama olarak obsesyonların gelişini kabullenin ve bu esnada meydana gelen duygu ve düşüncelerinizi bir kenara not ederek başlayın. Bu duygularızın ne kadar abartılı olduğunu anlamlandırırken bu sırada kompülsiyonu engelleyecek alternatif davranışlar bulun. Daha sonra yeniden düşüncelerinizi not edin. Kompulsiyonu yerine getirmediğinizde hissettiklerinizin farkına varın. OKB’yi yenmek için korkularınızın üzerine gidin. Her psikolojik rahatsızlıkta olduğu gibi takıntılarınızı yenmek için öncelikle duygunuzu farkedin. Sizi rahatsız eden derecelerdeki takıntılar için bir uzman yardımına muhakkak başvurun. Ağır bir OKB’de ilaç tedavisi ve psikoterapi gerekmektedir.
