(Bu proje, TÜBİTAK 2204B/2020 için Florya Koleji öğrencisi Tuğçe Nur O. tarafından Fatma Nur ARASAN danışmanlığında hazırlanmıştır.)
ÖZET
Dünya nüfusunun hızlıca artması, yenilebilir enerji kaynaklarından ziyade enerji üretiminde fosil kaynakların tercih edilmesi Dünya yüzeyinde de yaşanan pek çok olumsuzlukların başlangıcı oldu. Özellikle de ilerleyen teknolojinin sürdürülebilirlik amacı taşımayan özellikleri küresel boyutta sıkıntıların da yaşanmasına sebep oldu.
Küresel boyutta yaşanan sorunlar ise iklimlerin değişmesine ve pek çok canlı türünün yok olma ya da yok olma tehdidiyle baş başa kalmasına sebep olmuştur. Bu olumsuzluğun en güncel örneği ise Avustralya’da başlayan ve halihazırda devam eden yangınlardır.
Bu çalışmanın temel amacı, 5. sınıf ortaokul öğrencilerinin, “İnsan ve Çevre İlişkisi” konusu hakkında bilgi düzeylerinin belirlenmesidir.
Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden anket modeli uygulanmıştır. Araştırmanın çalışma evresini Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bir öğretim kurumunun 5.sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. 10 sorudan oluşan anket uygulaması toplamda 171 adet ortaokul öğrencisine uygulatılmış, elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda STEAM 4 haftalık blok plan hazırlanması amaçlanmıştır.
Bu çalışmada, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 2015’te kurulan ve 2030 yılına kadar ulaşılması planlanan Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDGs) ‘nin “Sorumlu Tüketim ve Üretim” (12. hedef) ile “İklim Eylemi” (13.hedef) temel alınmıştır. Özellikle ortaokul öğrencilerin bilincini artıracak bir STEAM planı hazırlanmıştır. Hazırlanan plan, seçilen bir pilot sınıfta uygulanarak geri dönütler incelenmiştir.
Anahtar kelimeler: Küresel ısınma, sera etkisi, STEAM, SDGs, iklim değişikliği, ekolojik denge
GİRİŞ
“Hiç şüphe yok ki 1998 senesi dünya tarihine ‘Afetler Yılı’ olarak geçecek. Dünya’nın herhangi bir köşesinden felaket haberi gelmediği gün neredeyse yok gibi. Amerika’nın Florida sahillerini vuran Bonnie kasırgası okyanusa geri dönerken, çeşitli bölgelerde başlayan yağışlar sel felaketlerine neden oldu. Selden en fazla nasibini alan ülkelerin başında ise Çin geliyor. Çin hükümeti şu ana kadar sel felaketlerinden tam 3 bin kişinin öldüğünü, 5 milyondan fazla evin yerle bir olduğunu, yaklaşık 17 milyon insanın sokakta kaldığını açıkladı. Maddi zarar ise tam olarak 20 milyar dolar. Bununla birlikte Tibet’te sel suları tam 53 can daha aldı.” ( Sabah Gazetesi, 30.08.1998).
“Kamboçya’yı etkisi altına alan selelr, ülkede en çok çocukları etkiliyor. Şimdiye kadar en az 17 kişinin hayatını kaybettiği açıklanırken bunlardan çoğunun çocuk olduğu bildirildi. Su basan evlerini terk etmeye çalışan çocuklarını boğularak can verdiği söyleniyor. Aşırı yağışlar nedeniyle taşan Mekong Nehri’nin seviyesi acil durum seviyesi olarak belirlenen 10.5 metreyi aşarak, 10.63 metreyi buldu. Köyleri sular altında kalanlar kayıklarla selden etkilenmeyen bölgelere ulaşmaya çalışıyor.” (Radikal, 27.08.2001).
“Aşırı yağmurla yükselen Tuna’nın, Slovakya’nın başkenti Bratislava’dan geçen kesiminde su seviyesi, son 500 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Şu ana kadar tüm Avrupa’daki sellerde en az 100 kişi can verirken, en çok can kaybının yaşandığı Rusya’da ölen 59 kişinin çoğunluğunun Karadeniz kıyısındaki tatil yörelerinde sele yakalanan Rus turistler oluşturdu.” (Milliyet Gazetesi, 17.08.2002).
“Katrina kasırgasının sebep olduğu yıkımda ilk belirlemelere göre 100’e yakın insan hayatını kaybetti, on binlerce ev oturulamaz hale geldi. Hızı saatte 300 kilometreye kadar çıkan kasırganın vurduğu Louisiana, Mississippi, Alabama eyaletleri sular altında kaldı. Bu bölgede 2.3 milyon aboneye elektrik verilemiyor. Sigorta şirketleri, ABD’nin güneyini vuran tayfunun 26 milyar dolarlık hasara neden olacağını öngörüyor. Eğer bu tahmin gerçekleşirse, ortaya çıkan fatura kasırga ve tayfunlar nedeniyle oluşan rekor maliyet olacak.” (Zaman Gazetesi, 31.08.2005).
“Etiyopya’nın doğusunda aşırı yağışlar sonucu meydana gelen sel felaketinde ölü sayısı 191’e çıktı. Etiyopya’nın güneyinde ve güneydoğusunda aylardır süren kuraklık en az 1.7 milyon kişinin hayatını tehdit ediyordu.” (Hürriyet Gazetesi, 07.08.2006).
“Üç saatlik yağışın ardından oluşan sel ve su baskınlarında Diyarbakır ve Şırnak’ta 22 kişi öldü. Şırnak’ın Uludere ilçesinde altyapı tamamen çöktü. Tarım ve Köyişleri Bakanı Eker ‘Bu bölgede son 50 yılın en büyük hasarı’ dedi.” (Radikal Gazetesi, 02.11.2006).
“İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) Genel Müdürlüğü’nün yaptığı açıklamaya göre, kente su sağlayan barajlardaki doluluk oranı yüzde 47’ye indi. Şu anda toplam kullanılabilir su miktarı 416 milyon metre küp. Kente günde ortalama 2 milyon metre küp su verildiği dikkate alındığında bu rakam, kentin yaklaşık 6 aylık suyunun kaldığını gösteriyor.” (Yeni Şafak Gazetesi, 17.05.2007).
“Doğal Hayatı Koruma Vakfı Türkiye Su Kaynakları Program Müdürü Buket Bahar Dıvrak, Türkiye’de son 40 yılda, 1 milyon 300 bin hektar sulak alanın, ekolojik ve ekonomik işlevinin kaybolduğunu bildirdi.” (CNN Türk)
“Avustralya’nın Antartika bölgesindeki Knox sahilinden kopan devasa buz dağı uzmanları endişelendirdi. Avustralya atmosfer araştırma birimi, Dünya’nın tahmin edilenden çok daha hızlı ısındığını açıkladı. Bu durumun daha önce ‘en kötü senaryo’ olarak bakılan ısı değişimi tahminlerini bile geride bıraktığı bildirildi.” (Milliyet Gazetesi, 13.02.2008).
“Dünya’nın büyük afetlerden bu yıl ‘kurtulmayı başardığını’ belirten yetkili Peter Hoppe, ancak iklim değişikliğine bağlı olarak afetlerin artma eğiliminin devam ettiğine dikkat çekti. Bu yılın en masraflı doğal afetinin, İspanya ve Fransa’yı ocakta etkileyen Klaus fırtınası olduğunu, fırtına nedeniyle bir milyondan fazla kişinin karanlıkta kaldığını açıklayan Munich Re, 5.1 milyar dolarlık hasarın 3 milyar dolarının sigorta ile karşılandığını bildirdi.” (Hürriyet Gazetesi, 29.12.2009).
“BM’nin raporuna göre 2010’da 373 felaket yaşandı. Felaketlerde 296 bin 800 kişi hayatını kaybederken, 109 milyar dolar zarar meydana geldi.” (HaberTürk Gazetesi, 27.01.2011).
“Dünya’da 2017 yılında meydana gelen en az 330 farklı doğal afet, 353 milyar dolar kaybın meydana gelmesine neden oldu. Bu kayıp bir önceki yıla göre yüzde 93’lük artış gösterirken, 344 milyar doları meteorolojik felaketlerden meydana geldi. Geçtiğimiz yıl doğal afetlerden kaynaklanan can kaybı yaklaşık 10 bin kişiye ulaştı. Dünya sert yüzünü geçtiğimiz yıl insanoğluna sıklıkla hatırlattı. 2017, 1880’den bu yana ölçülen en sıcak yıl olarak, dünya tarihinde kaydedilen en sıcak üçüncü yıl oldu.”(Hürriyet Gazetesi, 08.03.2018).
“Avustralya’da Eylül ayında rekor düzeydeki sıcak hava ve kuraklık yüzünden çıkan yangınlar hala kontrol altına alınamadı. Alevlerin yüksekliğinin kimi zaman 70 metreyi aştığı yangınlar sonucu 28 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kasaba boşaltıldı, milyonlarca hayvan öldü. Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) Avustralya, yaptığı en son açıklamada 1.25 milyar hayvanın hayatını kaybettiğini tahmin ettiklerini belirtti” (BBC News Türkçe, 10.01.2020).
Görüldüğü üzere yukarıda sıralanan ve her geçen gün diğerine bir yenisi eklenen çevresel felaket haberleri de gösteriyor ki; dünyamız bugün pek çok çevre sorunuyla karşı karşıya bırakılmıştır. Bunlardan en önemlisi de “küresel ısınma” ve buna bağlı olarak yaşanan “iklim değişikliği” gerçeğidir. [4]
Öyleki, “Dünya giderek ısınıyor mu?” sorusunun cevabı sıkça aranır hale gelmeye başlamıştır. [3]
Fosil yakıt kullanımına dayalı sanayileşme 1800’lü yıllarda başlamış, özellikle 20. yüzyılda önemli oranda artış göstermiştir. Bu artışa ek olarak ormansızlaşma, arazi kullanımındaki değişiklikler gibi insan etkinlikleri ile ekonomik ve demografik büyüme, atmosferde bulunan başta CO2 (Karbon dioksit) olmak üzere, N2O (Diazot monoksit), CH4 (Metan) gibi sera etkisine neden olan gazların konsantrasyonlarının artmasına neden olmuştur. Artan sera gazı konsantrasyonları, Dünya’dan uzaklaşması gereken Güneş ışınlarının bir kısmının Dünya’da kalmasına neden olarak, çok duyarlı olan iklim sisteminin dengesini bozmuştur. [4] (198145) Her kesimin ortak kanaati acil önlem alınmadığı takdirde insanlığı belirsiz bir geleceğin beklediği yönündedir. Bu gerçeğin kabul edilmesiyle birlikte, dünyamız daha da yaşanabilir hale gelecektir. [5]
Günümüzde en büyük küresel sorunlardan biri olarak karşımıza çıkan küresel ısınma ve iklim değişikliği, küresel çözüm arayışları ile birlikte acil önlemler almayı gerektirmektedir. İklim değişikliğinin kuraklık, kıtlık, göç gibi etkileri de dikkate alındığında sorunun sadece bir çevre sorunu olmadığı, aynı zamanda ekonomik ve uluslararası işbirliğini gerektiren önemli bir sorun olduğu görülmektedir. [1]
YÖNTEM
Bu çalışmanın temel amacı, 5. sınıf ortaokul öğrencilerinin, “İnsan ve Çevre İlişkisi” konusu hakkında bilgi düzeylerinin belirlenmesidir.
Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden anket modeli uygulanmıştır. Araştırmanın çalışma evresini Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bir öğretim kurumunun 5.sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. 10 sorudan oluşan anket uygulaması toplamda 171 adet ortaokul öğrencisine uygulatılmış, elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda STEAM 4 haftalık blok plan hazırlanmıştır.
İlgili plan aşağıdaki gibidir:
STEAM 4 HAFTA BLOK PLAN
Tarih: … / … / …..
Tema: Fen Bilimleri / Kübey
Süre: 40’ x 4 hafta
Ne Yapıyoruz?
Avustralya’da Eylül ayında başlayan bir yangın var. Başta Avustralya halkı olmak üzere tüm Dünya insanları bu yangını söndürmek için seferber olmuş durumda. Ancak aylar geçmesine rağmen söndürme çalışmaları başarı ile sonuçlanamıyor. Öyle ki; yangın tüm kıtaya yayılmış durumda. Yangına sebep olan ve söndürülmesini engelleyen temel sebebi hikayeleştirerek anlatıyoruz.
Kazanımlar
BİLİŞSEL SÜREÇ KAZANIMLARI
FEN BİLİMLERİ (MERKEZ DİSİPLİN)
F.5.6.1.1. Biyoçeşitliliğin doğal yaşam için önemini sorgular.
F.5.6.1.2. Biyoçeşitliliği tehdit eden faktörleri, araştırma verilerine dayalı olarak tartışır.
F.5.6.2.1. İnsan ve çevre arasındaki etkileşimin önemini ifade eder.
F.5.6.2.2. Yakın çevresindeki veya ülkemizdeki bir çevre sorununun çözümüne ilişkin öneriler sunar.
F.8.6.3.3. Küresel iklim değişikliklerinin nedenlerini ve olası sonuçlarını tartışır.
F.8.6.4.5. Kaynakların tasarruflu kullanılmaması durumunda gelecekte karşılaşılabilecek problemleri belirterek çözüm önerileri sunar.
FİZİK (MERKEZ DİSİPLİN)
9.4.5.1. Yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynaklarını avantaj ve dezavantajları açısından değerlendirir.
KİMYA (MERKEZ DİSİPLİN)
9.5.2.2. Çevreye zarar veren kimyasal kirleticilerin etkilerinin azaltılması konusunda çözüm önerilerinde bulunur.
12.4.3.1. Sürdürülebilir hayat ve kalkınmanın toplum ve çevre için önemini kimya bilimi ile ilişkilendirerek açıklar.
BİYOLOJİ (MERKEZ DİSİPLİN)
10.3.1.4. Madde döngüleri ve hayatın sürdürülebilirliği arasında ilişki kurar.
10.3.2.1. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını değerlendirir.
10.3.2.2. Birey olarak çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki rolünü sorgular.
10.3.2.3. Yerel ve küresel bağlamda çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik çözüm önerilerinde bulunur.
10.3.3.1. Doğal kaynakların sürdürülebilirliğinin önemini açıklar.
10.3.3.2. Biyolojik çeşitliliğin yaşam için önemini sorgular.
10.3.3.3. Biyolojik çeşitliliğin korunmasına yönelik çözüm önerilerinde bulunur.
12.3.1.1. a. Çiçekli bir bitkinin temel kısımlarının yapı ve görevlerini açıklar.
b. Uç ve yanal meristemlerin büyümedeki rolü vurgulanarak yaş halkaları ile bağlantı kurulur.
DİĞER STEAM DİSİPLİNLERİNE AİT KAZANIMLAR
TÜRKÇE
T.5.4.2. Bilgilendirici metin yazar.
T.5.4.3 Hikaye edici metin yazar
T.5.4.4 Yazma stratejilerini uygular.
T.6.4.2. Bilgilendirici metin yazar.
T.6.4.3 Hikaye edici metin yazar
T.6.4.4 Yazma stratejilerini uygular.
T.7.4.2. Bilgilendirici metin yazar.
T.7.4.3 Hikaye edici metin yazar
T.7.4.4 Yazma stratejilerini uygular.
T.8.4.2. Bilgilendirici metin yazar.
T.8.4.3 Hikaye edici metin yazar
T.8.4.4 Yazma stratejilerini uygular.
TÜRK DİLİ EDEBİYA TI
TEMA: OKUMA – 2.1. Dede Korkut Hikâyeleri’nden bir örnek / Dede Korkut
Hikâyeleri’nin önemi ve özellikleri
TEMA: YAZMA – Öğrencilere inceledikleri metinden hareketle bir hikâye yazdırılır.
MATEMATİ K
M.7.3.3.3. Dairenin ve daire diliminin alanını hesaplar.
TD.11.4.3.1. Dairenin çevre ve alan bağlantılarını oluşturur .
SOSYAL BİLGİLER
SB.6.2.1. Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinin coğrafi, siyasal, ekonomik ve kültürel özelliklerine ilişkin çıkarımlarda bulunur.
SB.7.7.4. Arkadaşlarıyla birlikte küresel sorunların çözümüne yönelik fikir önerileri geliştirir.
COĞRAFYA
9.4.1. İnsanların doğal çevreyi kullanma biçimlerini örneklendirir.
11.1.1. Biyoçeşitliliğin oluşumu ve azalmasında etkili olan faktörleri açıklar.
11.1.2. Ekosistemi oluşturan unsurları ayırt eder.
11.4.1. Çevre sorunlarını oluşum sebeplerine göre sınıflandırır.
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM
BT.5.4.1.2. Görsellerle ilgili düzenleme işlemlerini yürütür.
BT.5.4.2.2. Belirli bir amaç için oluşturduğu belgedeki metni biçimlendirir.
BT.5.4.2.5. Kelime işlemci programı ile oluşturduğu belgeyi düzenler.
BT.5.4.2.7. İş birliğine dayalı olarak oluşturduğu belgeyi paylaşır.
BT.6.3.2.1. Arama motorlarını kullanarak ileri düzeyde araştırma yapar.
GÖRSEL SANATLA R
G.8.1.3 Görsel Sanat çalışmasını oluşturmak için güncel sanattan yararlanır.
11.3.2. 2. Grafik tasarımların günlük hayattaki etkilerini açıklar.
11.3.2. 3. Tanıtım amaçlı grafik uygulamaları yapar.
SOSYAL ÜRÜN KAZANIMLARI
• Öğrenci görsel, yazılı ve sözlü iletişim yöntemlerini kulanlar fikirlerini ve bulgularını hedef kitleye açık ve tutarlı olarak ifade eder.
• Paylaşmayı öğrenir.
• Grup çalışması yaparak grup içindeki sorumluluklarının farkına varır.
KULLANILACAK MATERYALLER
1.Malzemeler :
– Bilgisayar ya da tablet
– Resim defteri
– Kuru boya
– Tarayıcı
! Dikkat ! Tarayıcı cihaz hariç tüm malzemeler öğrenci sayısına göre ayarlanır. Deneme yapabilmeleri için yedek malzeme bulundurmayı ihmal etmeyin.
2.Kullanılacak rubrikler:
Aşağıda belirtilen rubriklerin sekiz haftalık planlamada hangi derste kullanılmasıyla ilgili bilgilendirme tavsiyelerine ders akışlarında yer verilmiştir.
➔ Bilişsel Süreç: Bilgi Edinme Rubriği [EK-1] [7]
➔ Bilişsel Süreç: Fen Rubriği [EK-2] [7]
➔ Sosyal Ürün: Genel Rubriği [EK-3] [7]
➔ Sosyal Ürün: Sunum Rubriği [EK-4] [7]
➔ Sosyal Ürün: Takım Çalışması Rubriği [EK-5] [7]
➔ Öğrenci Öz Değerlendirme Formu [EK-6] [7]
BİLGİ TEMELLİ HAYAT PROBLEMİ (BTHP)
1.BTHP
Türkiye’de dahil pek çok Dünya ülkeleri tarafından enerji kaynağı olarak fosil yakıtlar ya da nükleer santraller kullanılmakta. Fosil yakıtların yakılması sonucu atmosfere karışan özellikle CO2 gazı sera etkisine sebep olmakta ve Dünya’da küresel boyutta bir ısınmanın gerçekleşmesini sağlamaktadır. Küresel boyutta gerçekleşen ısınma olayı ise iklimlerin değişmesine ve Dünya’nın geleceğini tehdit eder sonuçları doğurmaktadır.
2. Sınırlamalar
➔ Görseller öğrenci tarafından resim defteri ya da resim kağıdı üzerine tasarlanmalı.
➔ Görsellerin anlattığı hikaye/öykü öğrenci tarafından kaleme alınmalı.
➔ Görsellerin ve ilgili metnin birleştirilip taslak kitap haline getirilmesi için ilgili bilgisayar programlarından faydalanılmalı.
3.Meslekler ve Sorumluluklar
Grup sayıları sınıf mevcuduna göre öğretmen tarafından belirlenir. Aşağıda önerilen mesleklere ihtiyaç duyulursa öğretmen tarafından ekleme yapılabilir.
– Meslekler
Her meslek grubundan en az bir öğrenci bulunmak zorundadır. Meslek tablosu oluşturulurken her öğrenci mesleğine göre fikrini sunmalıdır.
Görsel Sanatlar / Ressam: Görselleri oluşturur. Resim defterine / kağıdına çizer.
Metin Yazarı: Hikaye / öykü metnini yazar.
Editör / Dizgici: Görsel ve metni birleştirir. Tasarımını ve düzenlemesini yapar.
Reklamcılık / Pazarlama: İlgili hikaye / öykü kitabının satış ve pazarlanmasında görev alır.
– Sorumluluklar
Grup Sözcüsü: Fikirlerin sınıf içinde sunumunda görev alır.
Araştırmacı: Teknolojiyi kullanarak gerekli araştırmaları yapar.
Grup Grafikeri: Taslak çizimleri yapar, görselleri oluşturur.
Portfolyo Sorumlusu: Sunum için gerekli olan dokümanları hazırlar.
Malzeme Sorumlusu: Ürünün ortaya çıkması için gerekli malzemeleri tedarik eder.
4.Kaynaklar
→ Çocuk Kitabı Çizim Teknikleri İçin Video Linkleri
> https://www.youtube.com/watch?v=oUUf-2Gss10
> https://www.youtube.com/watch?v=zPbsNFyYIGk
> https://www.youtube.com/watch?v=XujgOIMqOhU
>https://www.youtube.com/watch?v=NE_2jujf0PA
→ Hikaye Nasıl Yazılır?
> https://www.youtube.com/watch?v=cXxtS7rH2Qs
→ Kitap/Roman Sayfa Düzenlemesi
> https://www.youtube.com/watch?v=whghJSa3y_4
→ Yenilenebilir Enerji Kaynakları Konulu Belgesel ve Animasyonlar
> https://www.youtube.com/watch?v=aUGTrUlqu0Y
> https://www.youtube.com/watch?v=lx0k_T7elDw
> https://www.youtube.com/watch?v=D5GYFrxMBqc
TEMA İÇERİK PLANI
1.Hafta: BTHP Tanıtımı Sınırların Tanıtımı:
Avustralya’daki yangının söndürülememe sebebini anlama ve anlatma. Sınırlamaları da baz alarak problemi nasıl aktaracağını düşünme.
2.Hafta: Bilgi Edinme – Fikir Geliştirme:
Problemin çözümü için gerekli olan bilgileri keşfetme. İlgili kaynak taramasını yapma. Yaptığı araştırmalardan yola çıkarak problemi anlatacak yeni bir ürün tasarlama.
3.Hafta: Ürün Geliştirme:
Kullanacağı malzemelere karar vererek nasıl bir ürün geliştireceğini keşfetme. Taslak üründeki eksiklileri keşfetme, yenileme ve geliştirme. Ürünü oluştururken elde ettiği kazanımları fark edebilme.
4.Hafta: Sunum – Test Etme:
Ürünün sunumunu diğer öğrencilere yapma, memnuniyet anketi sonuçlarını paylaşma.
DERS İÇERİKLERİ
1.HAFTA
BİLGİ TEMELLİ HAYAT PROBLEMİ (BTHP)
Ön Hazırlık Yapalım
➔ Avustralya’daki yangın ile ilgili haber arşivi taranır, veriler toplanır.
➔ Hava Kirliliği, Sera Etkisi, Küresel Isınma ve İklim Değişikliği ile ilgili bilgiler / belgeseller araştırılır, veriler toplanır.
➔ Kaynaklar bölümündeki videolar indirilir.
➔ Sınıf, video izlemeye hazır hale getirilir.
➔ Araştırma yapabilmeleri ve taslak metinlerini oluşturabilmeleri için her gruba bir bilgisayar ya da tablet ayarlanır.
Ders Akışı
BTHP Tanıtımı Yapalım
Yenilenemez enerji kaynağı olan fosil yakıtların kullanımının artması sonucu Dünya’nın geleceğinin tehlike altında olduğu anlatılır. İklim değişikliklerinin engellenemez sonuçlar doğurduğundan bahsedilir. Örnekleme için Avustralya’daki yangın haberlerinden faydalanılır.
Sınırlamalara Geçelim
➔ Yenilenemez Enerji Kaynakları ve sonuçları ile ilgili konu taraması yapılır.
➔ Avustralya yangını ile ilgili haberler taranır.
❖ “Aylardır söndürülemeyen bir yangının içinde olsaydın, sen ne hissederdin?” sorusuyla her öğrencinin fikri alınır.
Araştıralım
Avustralya’daki yangının sebebini araştırmak üzere öğrenciler bilgisayar başına geçer.:
– Yenilenebilir Enerji Kaynakları ile ilgili bilinç ne derece oluşturulmuştur?
– Ülkemizde ve Dünya’da Yenilenebilir Enerji Kaynakları’nın kullanımı hangi boyuttadır?
– Yenilenemez Enerji Kaynakları’nın sebep olduğu olumsuz sonuçlar nelerdir? Araştırılır.
Örneklere Bakalım
➔ Ülkemizde ve Dünya’da Yenilenebilir Enerji Kaynakları ile ilgili istatistik veriler incelenir.
➔ Kaynaklar bölümünden indirilen videolar izlenir.
➔ Taslak çalışmalara başlanır.
Mesleklerimizi Seçelim
➔ Meslekler ve içerikleri izlenilen örnek videolardan yola çıkılarak anlatılır. Beyin fırtınası yöntemiyle pekiştirilir. Her grup belirtilen mesleklerden birini seçer.
DERS İÇERİKLERİ
2.HAFTA
BİLGİ EDİNME / FİKİR GELİŞTİRME
Ön Hazırlık Yapalım
➔ Yenilenebilir Enerji Kaynakları ile ilgili anket formu oluşturulur.
➔ Kaynaklar bölümündeki Yenilenebilir Enerji Kaynakları konulu belgesel ve animasyonlar indirilip bilgisayara kaydedilir.
Ders Akışı
Neler Biliyoruz?
➔ Bir önceki derste işlenen konular hatırlatılır, yeni videoların üzerinden geçilir.
➔ Fosil yakıtlara alternatif enerji kaynaklarına örnekler verilir.
➔ BTHP hatırlatması yapılır.
➔ Sınırlamalar özetlenir.
• Hazırlanan anket formu için etik kurallar ve telif hakları gözetilmeli.
• Anket verilerini doğru değerlendirmeli ve problemin kendisine mantıklı bir çözüm getirmeli.
➔ Peki tüm bunlar için neleri öğrenmeliyiz? Nasıl bir yol izlemeliyiz?
Bilgi Edinme / Fikir Geliştirme
➔ Anket uygulaması yapılır.
➔ Anket uygulamasının verilerine göre sorunlar üzerinde konuştuktan sonra problemin çözümü için fikirler üretilmeye başlanır.
➔ Üretilen fikir üzerinde ilerleyebilmek için kaynaklar bölümündeki videolardan ve yapılan diğer kaynak taramalarından faydalanılır.
❖ “Bilişsel Süreç: Araştırma (Bilgi Edinme) Rubriği” ile değerlendirmeleri yapın.
Anket Sonuçlarının Çıkarılması
Ortaokul öğrencileriyle yapılan anket sonucu aşağıdaki grafikler elde edilmiştir:
1. Yenilebilir enerji kaynaklarının doğada kullanıma hazır olarak bulunan kaynaklar olduğunu düşünüyorum. (171 yanıt)
%80,7 Katılıyorum
%8,8 Katılmıyorum
%10,5 Kararsızım
2. Türkiye’deki enerji üretiminin çoğunlukla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayandığını düşünüyorum. (171 yanıt)
%52 Katılmıyorum
%35,1 Katılıyorum
%12,9 Kararsızım
3. Dünya’nın en öneml sorunlarından biri olan küresel ısınmanın, yenilenebilir enerji kullanımı ile zaltılabileceği kanaatindeyim. (171 yanıt)
%86,5 Katılıyorum
%7,6 Kararsızım
%5,9 Katılmıyorum
4. Yenilenebilir ve yenilenemez enerji kaynakları arasında çevre koruma açısından farklılık olmadığı görüşündeyim. (171 yanıt)
%69,6 Katılmıyorum
%21,6 Katılıyorum
%8,8 Kararsızım
5. Yenileebilir enerji kaynaklarının biyolojik çeşitliliğe, fosil yakıtlara kıyasla daha çok zarar verdiği görüşündeyim. (171 yanıt)
%65,5 Katılmıyorum
%22,2 Katılıyorum
%12,3 Kararsızım
6. Yenilenebilir enerji kaynaklarının fosil yakıtlara kıyasla insan sağlığına daha çok zarar verdiği görüşündeyim. (171 yanıt)
%71,3 Katılmıyorum
%19,9 Katılıyorum
%8,8 Kararsızım
7. Yenilenemez enerji kaynaklarının çevreye verdiği zararı azaltmak için yenilenebilir enerji kaynaklarının önem kazandığını düşünüyorum. (171 yanıt)
%87,7 Katılıyorum
%8,8 Kararsızım
%3,5 Katılmıyorum
8. Yenilenebilir enerji kaynaklarını anlatan programları/belgeselleri izlemeyi severim. (171 yanıt)
%76 Katılıyorum
%17,5 Kararsızım
%6,5 Katılmıyorum
9. Evde ve okuldaki enerji gereksinimimi yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılamayı severim. (171 yanıt)
%78,4 Katılıyorum
%15,8 Kararsızım
%5,8 Katılmıyorum
10. Ülkemizde enerjisini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlayan çeşitli araçların üretildiğini düşünüyorum. (171 yanıt)
%53,2 Katılıyorum
%26,3 Kararsızım
%20,5 Katılmıyorum
3.HAFTA
ÜRÜN GELİŞTİRME
Ön Hazırlık Yapalım
➔ “Nasıl Hikaye Yazılır?” videosu hazırlanır.
➔ “Çocuk Kitabı Çizim Teknikleri” videoları hazırlanır.
➔ “Kitap / Roman Sayfa Düzenlemesi” videosu hazırlanır.
❖ Görseller hazırlanırken oluşacak sorunlar için malzeme setlerinden yedek hazırlamayı unutmayın!
❖ Araştırma ve hazırlık yapabilmek için bilgisayar hazırlanır.
Ders Akışı
➔ Bir önceki ders grubunun üzerinde tartıştığı fikirler hatırlatılır.
➔ BTHP sınırlamaları hatırlatılır.
➔ Malzemeler dağıtılır.
➔ Görseller ve metinler hazırlanmaya başlanır.
➔ Ürünlerdeki eksikler tamamlanır.
Biraz Düşünelim
➔ Görselleri hazırlamak… Hikaye metnini yazmak… Acaba önce hangisinden başlamalıyız?
➔ Görselleri hazırlarken hangi çizim uygulamalarından faydalanmalıyız?
Farklı Yöntemler Deneyelim
➔ Grupların bir kısmı işe görselleri hazırlamakla diğer bir kısmı ise hikaye metnini yazmakla başlayabilir.
➔ Hazırlanan görseller tarayıcı yardımıyla bilgisayar ortamına alınır ve taslak kitap oluşturulur.
❖ Gruplar taslak kitaplarını oluştururken “Bilişsel Süreç: Fen Rubriği” ve “Sosyal Ürün: Takım Çalışması Rubriği” ile değerlendirmeleri yapın.
4.HAFTA
SUNUM / ÜRÜN TEST ETME
Ön Hazırlık Yapalım
➔ Her gruba dağıtmak üzere taslak kitaplar hazırlanır.
➔ Sınıfta bilgisayar ya da tablet ile çalışmak için uygun ortam hazırlanır.
➔ Hazırlanan STEAM Uygulama Planı hakkında yöneticilerin, öğretmenlerin, velilerin ve okuldaki diğer öğrencilerin bilgilendirilmesi için afiş hazırlanır ve bilgilendirici e-posta atılır.
❖ “Sosyal Ürün: Genel Rubriği” ile “Sosyal Ürün: Sunum Rubriği” grup sayısınca ve “Öğrenci Öz Değerlendirme Formu” öğrenci sayısınca fotokopi çektirilir.
Ders Akışı
➔ Her grup kendi çalışmasının son kontrollerini yapar.
➔ Oluşturulan taslak kitaplar incelenmesi ve yorumlanması için diğer gruplara dağıtılır.
➔ Her grup kendi çalışmasının sunumunu diğer gruplara yapar.
➔ Tüm çalışmalar objektif bir şekilde değerlendirilerek sentezlenir ve STEAM 4 Haftalık Blok Uygulama Planı tamamlanmış olur.
➔ Plan doğrultusunda hazırlanan hikaye kitabının tanıtımı yapılır ve memnuniyet anketi ile raporlanır.
➔ Paydaş kişi ve kurumlarla STEAM Eğitim programı paylaşılır.
BULGULAR
Ortaokul 5.sınıf öğrencilerinin bilgi düzeylerini ölçmek amacıyla “Yenilenebilir Enerji ve Küresel Isınma” konulu bir anket uygulaması yapıldı. Belirtilen anket 10 sorudan oluşmaktadır ve 171 ortaokul öğrencisi üzerinde uygulatılmıştır. Anket sorularının içeriği ve cevap analizi pasta grafiği olarak belirtilmiştir. (Bknz. STEAM Blok Plan – 2. Hafta: Bilgi Edinme & Fikir Geliştirme)
Anket sonuçlarından edinilen bilgiye göre 5.sınıf Fen Bilimleri dersi 6.ünite “İnsan ve Çevre İlişkisi” konusunu baz alan ve ortaöğretim kazanımlarını da içeren STEAM 4 Haftalık Blok Ders Planı hazırlanmış ve öğrencilerin ilgisine sunulmuştur.
STEAM 4 Haftalık Blok Ders Planı, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı öğretim kurumunun bir sınıfında uygulatılmış ve taslak ürünler oluşturulmuştur. Oluşturulan taslak ürünün geri dönütünü almak amacıyla ilgili öğrencilere memnuniyet anketi yapılmıştır.
SONUÇ VE TARTIŞMA
STEAM 4 Haftalık Blok Ders Planı gereğince hazırlanmış olan taslak ürünlerle ilgili geri dönüt almak amacıyla hazırlanan anketin sonuçları aşağıda belirtilmiştir:
1. İnsanların hayatlarını kolaylaştıran teknolojik gelişmeler aslında iyilik değil, bütüne olan zarardır. (171 yanıt)
%80,7 Katılıyorum
%10,5 Kararsızım
%8,8 Katılmıyorum
2. Bilim ve teknoloji doğru amaçla kullanılırsa doğal kaynakların ve canlıların sonunu getirmiş olur. (171 yanıt)
%86,5 Katılıyorum
%7,6 Kararsızım
%5,9 Katılmıyorum
3. Doğal kaynakları korumak yerşne doğaya bağlı yaşamak gerekir. (171 yanıt)
%52 Katılmıyorum
%35,1 Katılıyorum
%12,9 Kararsızım
4. Yenilenebşlir ve yenilenemez enerji kaynakları rasında çevre koruma açısından farklılık olmadığı görüşündeyim. (171 yanıt)
%69,6 Katılmıyorum
%21,6 Katılıyorum
%8,8 Kararsızım
Yukarıdaki grafiklerde de görüldüğü üzere hazırlamış olduğumuz STEAM planı verimli sonuçlanmıştır. Öğrencilerin yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının tercih edilmesi sonucu sera etkisi ve küresel ısınma gibi olumsuz sonuçlar doğuracak etkilerden kaçınacağımızı anlamaları kolaylaşmıştır.
ÖNERİ
• Enerji tüketim alışkanlıkları açısından karbon salınımı azaltıcı yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek gerekmektedir.
• Yenilenebilir enerji kaynakları ve küresel ısınma konuları öğrencilere hikayeleştirerek ve etkinleştirilerek anlatılmalıdır.
• Hazırlanan STEAM planı blok bir planlamadır. Konu başlığı ve içerik değişikliğine bağlı olarak hafta sayısında güncelleme yapılabilir.
• Başta ülkemiz olmak üzere tüm Dünya’da enerjinin verimli ve etkin kullanımı desteklenmelidir.
KAYNAKLAR
[1] Çılgın Yamaoğlu, G. (2006). Türkiye’de Küresel Isınmaya Yol Açan Sera Gazı Emisyonlarındaki Artış ile Mücadelede İktisadi Araçların Rolü, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Çevre Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
[2] Neccar, D. (2019). Fen Bilimleri Dersinde STEM Etkinliklerinin Ortaokul Öğrencilerinin Başarısına, Fene İlişkin Tutumlarına ve STEM’e Yönelik Görüşlerine Etkisi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilgisi Eğitimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
[3] Yönten, A. (2007). Küresel Isınmanın Azaltılması Politikaları ve Stratejileri-Türkiye İçin Bir Yaklaşım-, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
[4] Banuş, D. (2005). Küresel Isınma Sorununun Uluslararası Çevre Polisitikası İçerisinde İrdelenmesi ve Türkiye’nin Yeri, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana.
[5] Özen, G. (2008). Küresel Isınma Sürecinde Örgütsel Performansın Sürdürülebilir Kılınması Açısından İşletmelerde Eko-Verimlilik Çalışmaları: Örnek Uygulamalar, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yönetim Organizasyon Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya.
[6] Aşılamayan Nehir: STEM Etkinlik Kitabı, Pusula Yayıncılık, 2017, İstanbul.
[7] STEM Program Kitabı: Aşılamayan Nehir ve Duvarımda Var bir Delik, Pusula Yayıncılık, 2017, İstanbul.
[8] Ortaöğretim Proje Hazırlama Ders Kitabı, Ada Matbaacılık Yayıncılık San. ve Tic. Ltd. Ş. , 2015, Ankara.
[9] STEM Eğitimi Öğretmen El Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı, Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü, 2017, Ankara.
