Palanga, az kuvvetle daha çok yük kaldırmak için kullanılan makaralar kombinasyonu olup, sabit makaraya, aynı gövdeye bağlanmış bir veya daha fazla hareketli makaranın eklenmesiyle ortaya çıkan sistemdir.
Bağımsız biçimde yük kaldırma donanımı olarak kullanılabildikleri gibi çoğunlukla vinç ve krenlerdeki kanca bloklarının oluşturulmasında kullanım bulan bu sistemlerin amacı yükün halat kollarına dağıtılmasıyla halat, zincir, makara vb. eleman ve bağlı eleman gruplarının(kaldırma gruplarının) boyutlarının küçültülmesi esasına dayanır.
Palanga sisteminde uygulanacak kuvvet yükün o yükü taşıyan ip sayısına bölünmesiyle(P/n, P: Güç n: ip sayısı) bulunur. Palangalarda kuvvetin belli bir miktara bölünerek sabit makaraya aktarılmasıyla uygulanacak kuvvet azaltılmaktadır. Dolayısıyla bu sistemde kuvvetten kazanç, yoldan kayıp temin edilmektedir.
Palangalar çalıştırılmaları bakımından elle ve elektrikle çalıştırılan olmak üzere iki grupta incelenir.
1- Elle çalıştırılan palangalar
a- Basit palanga: Küçük yüklerin(300 daN’luk yükü aşmayan) kaldırılmasında kullanılan bir tür olup en fazla 8 taşıyıcı halata sahip olabilir. Üst kısımda sabit ve alt kısımda da hareketli makaralar olmak üzere 2 kısımdan oluşurlar. Bu palangalar çekme ucuna uygulanan kuvvetin devamlı olması şartı bakımından dezavantajlıdır.
b-Diferansiyel palanga: 750 daN’a kadar çıkabilen yük kapasitesine sahip olup, basit palanga sisteminin geliştirilmiş şekildir. 2 sabit ve 1 hareketli makara ve bu makaralardan geçirilmiş sonsuz zincirden oluşmaktadır. Bu tür palangalarda kaldırılan yük, istenilen konumda kaldırma kuvveti uygulanmaya devam edilmeden güvenli biçimde durabilmektedir. Ayrıca elle kumandanın kolaylığı ve makaralarda kayma olmaması nedenleriyle halat yerine zincir makara yerine ise dişli makara tercih edilmektedir. Verimleri, sürtünme kayıpları sebebiyle düşüktür(%40-50 civarı)
c-Sonsuz Vidalı Palanga: Yük kapasite ve kaldırma yüksekliği diferansiyel palangalara göre daha iyidir ve elektrikle kumanda edilen türlerinde 100 kN’luk kaldırma kapasitesi ve 10 m kaldırma yüksekliğine ulaşma imkanı mevcuttur. Yük kapasitesi yük momentinin küçük tutulmasıyla arttırılabilir. Yük momentinin küçük tutulması, yük dişlisinin diş sayısının küçük tutulmasıyla mümkün olur.
d-Düz dişli palanga: Yük ile çevirme kolu arasındaki çevrim oranının düş dişli çiftleriyle temin edildiği palangalardır. Dişli çiftlerinin verimine göre %75 hatta %80’lere kadar çıkabilmektedir. 500 daN’dan büyük olan yüklerde yük dişlisiyle kanca arasına hareketli bir makaranın yerleştirilmesiyle kaldırma hızı yarıya düşer ancak iki misli yük kapasitesine erişilir. kaldırılan yükün istenen mertebede durabilmesi için fren ve emniyet dişlileri kullanılır.
2- Elektrikli palangalar
Elektrikle çalışan palangalar; yüksek verimle çalışmaları, iyi kontrol ve fren tertibatları, küçük boyutlarına karşın büyük yük kapasitesi(300 kN) ve kaldırma yüksekliklerine(40 m’ye varan) sahiptirler. Yüksek verim ve sessiz çalışma önemsendiğinden, bu tür palangalarda helisel dişliler tercih edilmektedir. Bunun yanı sıra zincir dişlisi ve zincir yerine tambur ve çelik tel halat kullanılır. Çalışabilmeleri yük kapasitesine göre tek, çift veya dört halatlı olarak gerçekleşir.
3 ve 4 halat kollu basit palanga mekanizma örnekleri (sol ve orta palanga 3, sağ palanga 4 halat kolludur)
