Öğretmen Niteliğinin Geliştirilmesi Yoluyla Eğitim Kalitesinin İyileştirilmesi

TÜBİTAK – ARDEB Eğitim Çağrı Programı “1003-SBB-EGTM-2015-2 Öğretmen Niteliği nin Geliştirilmesi Yoluyla Eğitim Kalitesinin İyileştirilmesi” Çağrı Metni

1. Genel Çerçeve
Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu kararları, 10. Kalkınma Planı Hedefleri ve Dönüşüm
Programı, Milli Eğitim Kalite Çerçevesi ve Milli Eğitim Bakanlığı Stratejik Planı gibi üst
politika belgelerinde sürdürülebilir ekonomik ve toplumsal kalkınma için temel becerilerin ve
yetkinliklerin geliştirilmesi ulusal bir öncelik olarak belirlenmiştir. Türkiye’nin orta gelir
tuzağını aşması ve üst politika belgelerinde hedeflenen ekonomik ve toplumsal kalkınmayı
gerçekleştirebilmesi gelecek kuşaklara kaliteli bir eğitim yoluyla temel becerilerin ve
yetkinliklerin kazandırılabilmesine bağlıdır. Geçtiğimiz on yıl içinde eğitim kalitesiyle ilgili
tartışmaların büyük ölçüde öğretim programları ve kısmi olarak da ders kitapları üzerinden
yürütüldüğü görülmektedir. Öğretim programlarının ve öğretim materyallerinin öğrenci ile
buluştuğu noktada bu buluşmayı anlamlı ve etkili kılacak olan, öğretmen ve öğretmenin
sahip olduğu niteliklerdir. Ayrıca geçtiğimiz on yıl içinde öğretmenlik mesleği genel
yeterliklerinin belirlenmesi, bazı alanlar için özel alan yeterliklerinin belirlenmesi, “Öğretmen
Strateji Belgesi” taslağının hazırlanması ile ilgili çalışmalar yapılmış olmasına rağmen,
öğretmen niteliğinin geliştirilmesi yoluyla eğitim kalitesinin iyileştirilmesi için kanıta dayalı
politikalar geliştirmeyi sağlayacak Ar-Ge kapasitesi ve faaliyetleri oldukça sınırlı kalmıştır. Bu
sınırlılık sebebiyle “Öğretmen Niteliğinin Geliştirilmesi Yoluyla Eğitim Kalitesinin
İyileştirilmesi” alanında bir çağrı programı oluşturulmasına ihtiyaç duyulmuştur.

Eğitim alanındaki bilimsel bilgi birikimi; genel olarak eğitim kalitesinin daha özelde ise
öğrencilerin başarısının artırılmasında ve başarının sürekliliğinin sağlanmasında öğretmen
niteliği ile uygulanan strateji, yöntem ve tekniklerin önemli bir fark yaratabileceğini
göstermektedir. Bu alandaki araştırmalar, öğretmen niteliğindeki farklılıkların öğrencilerin
başarısı üzerinde ciddi ve kalıcı bir fark oluşturabildiğini ortaya koymakta; öğrencilerin
gelişimi ve başarısı üzerinde etkili olabilecek bir eğitim ortamının tasarlanmasında birinci
faktörün öğretmen ve öğretmen niteliğinin geliştirilmesi olduğuna dayanak teşkil etmektedir.
Öğrencilerde başarıya yönelik oluşan farkın öğretmenin hangi niteliklerinden kaynaklandığı,
bu nitelikleri kazandırmak için hangi strateji, yöntem ve tekniklerin nasıl kullanılacağı
konusunda araştırmaya dayalı verilerin elde edilmesi; kanıta dayalı politikaları oluşturma
sürecini besleyecektir.

Öğretmen niteliğinin geliştirilmesi yoluyla eğitim kalitesinin iyileştirilmesine yönelik, kanıta
dayalı eğitim politikaları oluşturabilmek için bu çağrı programının kapsamı aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir:
* Öğretmenlik algısı,
* Öğretmenlerin ödev, görev ve rolleri,
* Öğretmenlik mesleği genelinde ve alanlar özelinde etkili öğretimi destekleyen strateji,
yöntem ve teknikler,
* Alanlar bazında etkili öğretmen nitelikleriyle bu nitelikleri kazandırmada etkililiği ulusal
ölçekte test edilmiş ve kanıtlanmış mesleki gelişim program, strateji ve faaliyetleri.

Bu çağrı programının kapsamı, fiilî olarak öğretmenlik görevinde olanlarla sınırlıdır. Mevcut
öğretmen nüfusunun yaklaşık %50’sinden fazlası 10 yıldan daha az deneyime sahiptir. Bu
öğretmenlerin, var olan eğilimler de dikkate alındığında ortalama 20 ile 30 yıl arası bir süre
eğitim sistemi içinde fiilî olarak öğretmenlik görevinde kalmaları beklenmektedir. Öğretmen
nüfusunun genç olması, sistemin içinde bulunan öğretmenlere odaklı bir programın yaygın
etkisinin daha yüksek olmasını sağlayacaktır.

2. Amaç ve Hedefler
Öğretmen niteliğinin geliştirilmesi yoluyla eğitim kalitesinin iyileştirilmesi için öğretmen ve
öğretim kalitesini etkileyen faktörlerin ve öğretmen niteliklerinin öğrenci başarısı
üzerindeki etkilerinin incelenmesi; öğretmenlere yenilikçi öğretim strateji, yöntem ve
teknikleri kazandırmaya yönelik öneriler geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amacı
gerçekleştirmek için çağrı programının hedefleri şunlardır:

a) Öğretmenlik mesleğine, öğretmenlerin ödev, görev ve rollerine ilişkin algıların
neler olduğunun, nasıl şekillendiğinin ve bu algıların eğitim kalitesini nasıl
etkilediğinin belirlenmesi: Bu hedef kapsamında öğretmenlik mesleğine, öğretmenlerin
ödev, görev ve rollerine ilişkin algılar ile olguların karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi,
eğitim kalitesini olumsuz etkileyen algıların yönetimi ve değiştirilmesi, olguların
farkındalığının sağlanması ve eğitim kalitesini olumlu yönde etkileyen algıların
geliştirilmesi için strateji, yöntem, tekniklerle ilgili faaliyetler geliştirilerek test edilmelidir.
b) Uluslararası düzeyde rekabet edebilecek öğretmenin niteliklerinin alanlara/öğretim
kademelerine özgü araştırılması ve mevcut öğretmen eğitimi uygulamalarının bu
niteliklere göre incelenmesi: Bu hedef kapsamında etkili öğretmenlerin niteliklerinin
belirlenmesi, bu niteliklerin sınıf ortamında öğretmen-öğrenci etkileşimini ve öğrencilerin
başarısını hangi strateji, yöntem ve tekniklerle nasıl etkilediğinin belirlenmesi
beklenmektedir.
c) Uluslararası düzeyde rekabet edebilecek öğretmenin niteliklerini kazandıracak
hizmet içi öğretmen eğitimi programlarının geliştirilmesi ve test edilmesi: Bu hedef
kapsamında öğretmenlerin sürdürülebilir mesleki gelişimlerini sağlayacak destek
mekanizmaları oluşturulmalı; bunlar strateji, yöntem, teknik ve faaliyetler geliştirilerek
test edilmelidir.
d) Hizmet içindeki öğretmenlerin iyi uygulamalarının araştırılarak alan eğitim ve
öğretimine dönük konu/kavram temelli modüllerin geliştirilmesi ve bu modüllerin
hizmet içi eğitim sürecinde mesleki gelişim yönünden test edilmesi: Bu hedef
kapsamında alanlar bazında etkili öğretim için gerekli niteliklerin kazandırılmasını
sağlayacak strateji, yöntem, teknik ve faaliyetler geliştirilerek test edilmelidir.

3. İlgili Destek Programı
Bu çağrı konusu kapsamında önerilecek projelere “1003-Öncelikli Alanlar Ar-Ge Projeleri
Destekleme Programı” kapsamında destek verilecektir.

4. Çağrıya Özel Hususlar
– Önerilecek projeler küçük, orta veya büyük ölçekli projeler olarak hazırlanabilir.
– Ulusal ölçekte test edilmiş ve kanıtlanmış mesleki gelişim programları, stratejileri ve
faaliyetlerinin belirlenmesi ile eylem araştırmasına dayalı gelişimsel nitelikteki projelerin
orta ölçekli veya büyük ölçekli olması önerilmektedir.
– Farklı disiplinlerden araştırmacıların proje ekibinde görev alması ve konunun
disiplinlerarası bir yaklaşımla ele alınması önerilmektedir.
– Orta ve büyük ölçekli projelerin farklı kurum/kuruluşlarda yürütülen ve birden fazla
kurumun yer aldığı alt projelerden oluşması (bir proje en fazla 1 ana ve 3 alt projeden
oluşabilir) ve üniversite/kamu/özel sektörün katılımıyla gerçekleştirilmesi önerilmektedir.
– Bu çağrı kapsamında önerilecek projelerin, kanıta dayalı eğitim politikaları oluşturma
sürecine katkı sunması gerektiği dikkate alındığında, ülke genelini temsil edebilecek
şekilde ulusal ölçekte planlanması gerekmektedir.
– Bu çağrı kapsamında salt durum tespitine ve/veya altyapı oluşturmaya yönelik projeler
desteklenmez.
– Öğretmen niteliklerinin geliştirilmesine yönelik yapılacak uygulamalar; öğretmen
niteliklerinin yanında, sınıf ortamına yansımaları, öğrenci başarısı üzerindeki etkileri ve
bunların kalıcılıklarının test edilmesini sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.
– Bu çağrı kapsamında önerilecek projelerin öğretmenlerin genel mesleki niteliklerine
odaklanan proje önerilerinden ziyade, aşağıdaki boyutlardan bir ya da birkaçını içermesi
önemli görülmektedir:

− Alana özgü öğretimin kalitesini etkileyen, gözlenebilir niteliklerin belirlenmesi,
− Bu nitelikleri artırmaya yönelik stratejiler, yöntemler ve tekniklerin geliştirilmesi,
test edilmesi ve etkililiğinin gösterilmesi,
− Öğretmenin ihtiyaç duyduğu anda bilgiye erişimini kolaylaştıracak
mekanizmaların ve ortamların tasarlanması ve test edilmesi.

Önerilecek projelerin, proje amacı ile ilgili sistematik bir içerik analizi ve/veya meta
analiz ve sağlam bir kuramsal altyapı içermesi beklenmektedir. Ancak içerik analizi
ve/veya meta analiz yapılması tek başına bir proje olarak kabul edilemez.
– Önerilecek projelerin öğretmen niteliğinin geliştirilmesi yoluyla eğitim kalitesinin
iyileştirilmesi alanında geniş kapsamlı ve sistematik içerik analizleri ve/veya meta
analizler yapmaları, bu analizlerin öğretmen etkisini belirlemeye yönelik girdi temelli
(çoğunlukla regresyon modellemeleri kullanan) çalışmalardan ziyade, süreç temelli
(deneysel veya eylem araştırmaları) çalışmaları kapsayacak şekilde tasarlanması
beklenmektedir.
– İkinci aşama başvurularında gerekli olan MEB Yasal İzin Belgesi ile Etik Kurul Onay
Belgesi sürecinin gecikmeden başlatılması önerilmektedir.
– Proje bütçe kalemleri arasında dengeli bir dağılım olması beklenir.
– Önerilecek projelere, yeni üniversitelerden (2006 yılından itibaren kurulmuş
üniversiteler) proje yürütücüsü ve/veya araştırmacıların katılımının sağlanması teşvik
edilmektedir(*).
(*) Bilimsel değerlendirme sırasında aynı/yaklaşık puan alan proje önerilerinden belirtilen koşulu
sağlayanlara bütçe imkanları da gözetilerek öncelik sağlanacaktır.

5. Çağrı Takvimi

* Elektronik başvuru çıktısının ıslak imzalı nüshasının belirtilen tarih ve saate kadar Kurumumuza
ulaştırılması gerekmektedir.

6. Ek Belgelere Referanslar
– 1003 Destek Programı Web Sayfası
– 1003 Destek Programı Bilgi Notu
– 1003 Öncelikli Alanlar Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Usul ve Esasları
– Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi (UBTYS) 2011-2016
– 1003 Proje Önerisi Değerlendirme Formu
– Yasal/Özel İzin Belgesi Bilgi Notu
– Etik Kurul Onay Belgesi Bilgi Notu

7. İrtibat Bilgileri
Hamidullah Tarhan
Tel 0312 4685300–1929
e-posta hamidullah.tarhan@tubitak.gov.tr