(Bu çalışma Lüleburgaz Bilim ve Sanat Merkezinde Eylül Yücel, Duru Toprak, Kuzey Alagöz tarafından hazırlanmış ve 2023’te Tübitak Ortaokullar Arası Proje Yarışmasında Yarı Finale Kalmıştır.)
Çalışma kültürel ve doğal mirasın korunmasını sağlayacak projeler kapsamında değerlendirilmelidir. Amaç Türk kültürünü teknolojiyle birleştirmek ve bu yolla gelecek nesillere aktarılmasını sağlamaktır. Günümüz modern dünya insanı iletişimde hıza odaklanmıştır. Böyle olunca emojilerin kullanılma sıklığı her geçen gün artmaktadır. Kimi zaman eğlenmek kimi zaman ise iletişimde çabukluğu sağlamak için tercih edilen emojiler, her ne kadar sevilse de bunların iletişim kazalarına da sebep olduğu göz ardı edilemez. Bunun sebebi görsel ifadelerin hepimizin zihninde farklı karşılıkları olmasıdır. Projedeki amaç öncelikle bu iletişim kazalarını önlemek olacaktır. Şöyle ki zamandan kazanalım derken yeni sorunlara neden olacak durumlara yol açılmaması için emojilerin çeşitlerinin artması gerektiği kanısına varılmıştır. Bir diğer amaç ise emojilerin yerli ve millî nitelik kazanmasını sağlamak olacaktır. Böylece dijital ortamda daha nitelikli iletişim kurulmasına katkıda bulunulacağı düşünülmektedir. Hâl böyle olunca bu emojilerin renklenmesi ve çeşitlenmesi gerektiği fark edilmiştir. Emoji tasarımlarının genellikle yabancı kaynaklı olduğu düşünülürse farklı kültürlere ve farklı inançlara hitap eden sembollere ihtiyaç vardır. Photoshop uygulamasını kullanarak Türk bayrağı, Nasreddin Hoca, baklava, halı, Anıtkabir, Atatürk, Kapadokya, Türk kahvesi ve lokum emojileri hazırlanmıştır. Bu doğrultuda bir anket hazırlanarak bu yeni emojileri kullanmanın bilişsel ve duyusal olarak katkıları ölçülmeye çalışılmıştır. Anketin uygulanmasının ardından incelenen veriler göstermiştir ki projede ortaya çıkan yeni tasarımların değerler eğitimi açısından gelişime katkı sunmuştur. Ayrıca anketi yanıtlayan kişilerin bu emojilerin kültürel değerleri yansıttığını ve buna benzer tasarımların artması gerektiğini düşündükleri gözlemlenmiştir. Gerek eğitimde gerekse özel iletişimde bu tasarımların kullanılmasının kültürel mirasın korunması ve yaygınlaşması açısından önemli olduğu ortaya çıkmıştır.
Anahtar kelimeler: Emoji, iletişim, kültürel miras, değerler eğitimi
Amaç
Projede amaç kültürel değerlerin iletişim dilinde sıklıkla kullanılmasının gerekliliğini göstermek ve bu yolla kültürel mirasın dünyaya tanıtılmasına katkı sunmaktır. İncelenen internet sitelerinde çalışmada tasarlanan emojilerin benzerlerine rastlanmıştır ancak bunların herhangi bir mesaj uygulamasında kullanımı görülmemiştir. Yapılan tasarımlar birer örnek niteliğindedir. Bu çalışma birkaç örnekle sınırlandırılmıştır. Amaç kültürel mirası ifade eden bu tarz görsellerin gerekliliğini kanıtlamak ve buna benzer çalışmalara ilham olmaktır. Çalışmaya anketi yanıtlayarak katkı sunan öğrencilerin bu konuya dikkatleri çekilmiştir. Bununla beraber kültürel mirasın dünyaya tanıtılmasına katkı sunmak amacıyla bu tarz çalışmaların devam etmesine yol açılmış olması mümkündür. Son olarak değerler eğitiminin iletişim diline yansıtıldığı gözlemlenmiştir.
Giriş
Bireylerin, sosyal paylaşım ağlarında, sanal ortamlara özgü ve sadece bu alanda kullanılabilir bir biçimde yeni bir göstergesel sistem (tıpkı insanlar arası iletişime aracılık eden sesli, sessiz ve konuşma ve yazma dilinin de içinde yer aldığı göstergesel sistem gibi) kullanmakta olmaları, onların sanal ortamın organik bir parçası olduklarına delil teşkil etmektedir. Duygularını, sevgilerini, nefretlerini, heyecanlarını, korkularını, kaygılarını, şaşkınlıklarını, meraklarını ve tüm insani duygularını vb. sanal ortamlar için takdir edilmiş ve sadece bu alana özgü göstergesel sistem ile dile getirmektedirler. Benziyor gibi görünmekle birlikte, bu sanal göstergesel sistem, gündelik hayat pratiklerinde kullanılan göstergesel sistemden (dil’in de içinde yer aldığı) çok farklıdır. En önemli fark; sanal ortamlardaki göstergelerin, gösterenleri aynı kalmakla birlikte, gösterilenlerinin anlamlarının içinin boşaltılmış olmasıdır. Oysa gündelik hayat pratiklerinde kullanılan göstergesel sistemin her birinin arkasında, toplumsal ve tarihsel bir öykü bulunmaktadır ve bu öykü, insanları insanileştirmektedir(Anık, Kırık, Soncu, 2017).
Sosyal medyada da göstergeler büyük önem arz etmektedir. Akıllı telefonların yaygınlaşması ve mobil uygulamaların gelişim göstermesiyle birlikte emoji adı verilen sanal göstergeler ortaya çıkmıştır. İlk emoji 1998 yılında NTT DOCOMO isimli firmanın i-mode adlı mobil cihazında kullanılmıştır. “e” anlamına gelen görsel ve “moji” anlamına gelen karakterin birleşimiyle ortaya çıkan emoji kavramı bugün sosyal medyanın kendine özgü bir dil oluşturmasında büyük bir öneme sahiptir (www.iha.com.tr, Erişim Tarihi: 04.04.2016). Emojiler kendi içerisinde alt kategorilere de ayrılmaktadır. Bunlar; klasikler, ruh hali ifadeleri, bayraklar, kutlamalar, eğlence, spor, hava durumu, hayvanlar, yiyecek ve içecekler, ülkeler, meslekler, gezegenler, burçlar, bebekler…vs.’dir.
“Teknoloji, insan bedeninin uzantısıdır” aforizmasına dört elle sarılan Mc Luhan (1968: 26- 27)’a göre, teknoloji; hem insan ilişkilerini biçimlendirmektedir hem de onu özgürleştirmektedir. Teknolojinin hızlı bir şekilde gelişim gösterdiği günümüzde kültür ayrı bir değer taşımaktadır. İnternet teknolojisinin gelişimiyle birlikte global kültür kavramı oluşmaya başlamış ve bireyler bu kültürün birer uzantısı durumuna gelmişlerdir. Global kültürün oluşumu noktasında sosyal medyanın ayrı bir yeri bulunmaktadır. Sosyal medya aracılığıyla global kültür, sanal kültüre dönüşmeye başlamış bireyler alıcı durumundan kaynak durumuna geçmişlerdir. Sosyal medya insani ilişkilerin biçimlendirilmesini sağlamış ve bu ilişkiler sanal ortamda sınırlı bir şekilde gerçekleşir duruma gelmiştir(Anık, Kırık, Soncu, 2017).
Proje amacı küreselleşen dünyada toplumsal kimliğimizi ön plana çıkarmaktır. Bunun bir yolu olarak iletişim diline kültürel değerlerimizi ön plana çıkaran seçenekler sunulmasıdır.
Yöntem
Araştırmanın örneklemi bölgemizdeki ortaokul düzeyinde okuyan öğrencilerdir. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak kullandığımız “Kültürel Mirasımızın Simgeleri: “Türkmoji” adlı tutum ölçeğini 170 öğrenci yanıtlamıştır. Veriler frekans analizi yöntemiyle incelenmiştir.
Bulgular
Anket sonuçlarımız analiz edildiğinde “Bu emojilerin anlamını bilirim.” sorusuna büyük oranda (%74) olumlu yanıt verilmiştir. Bununla beraber “Bu emojleri anlamlı bulurum.” sorusuna büyük oranda (%41) her zaman yanıtı verilmiştir. “Bu emojilerin kültürümüzü yansıttığını düşünüyorum.” büyük oranda (%59) her zaman yanıtı verilmiştir. “Bu emojiler değerler eğitimi açısından gelişmeme yardımcı olur.” %30 her zaman %29 bazen yanıtı verilmiştir. “Kültürel değerleri yansıtan bu tarz emojilerin daha fazla tasarlanmasını ister miydiniz?” sorusuna büyük oranda (%85) evet yanıtı verilmiştir.
Sonuç ve Tartışma
Ankete verilen yanıtlar incelendiğinde çalışmada tasarlanan emojilere karşı genellikle olumlu bir tutum sergilendiği görülmektedir. Projenin amaçlarından biri olan farkındalık sağlanması gerçekleşmiştir. Değerler eğitimine dikkat çekilmiştir. Son olarak buna benzer çalışmaların devamının gelmesiyle ilgili olumlu sonuçlara varılmıştır.
Öneriler
Çalışma için ayrılan zaman gereği sınırlı sayıda tasarım yapılmıştır. Bununla beraber anket sonuçlarından da anlaşıldığı üzere “Türkmoji” adı verilen kültürel değerleri yansıtan buna benzer emojileri kişilerin severek kullanacağı öngörülür. Bunun gibi değerler eğitimine ve iletişime aynı anda katkı sunacak toplumsal içerikli çalışmaların desteklenmesi önerilir.
Kaynaklar
Anık, C., Kırık, A.M., Soncu, A.G., (2017). Sosyal Medyanın Göstergebilimsel Dili: Emojiler, Online Academic Journal of Information Technology, Cilt/Vol: 8 ‐ Sayı/Num: 26
Mc Luhan, M., (1968). Pour Comprendre Les Medias (İng. Çev.: J. Pare) Paris: Mame/Seuil.
“Söz Uçar Emoji Kalır”, http://www.iha.com.tr/haber-soz-ucar-emoji-kalir-512754/, Erişim Tarihi: 04.04.2016
