Dinozor Yunanca’da korkunç kertenkele (deinos+sauros) anlamına gelen iki sözcüğün birleştirilmesinden oluşturulmuştur. Bunun sebebi dinozorların ilk fosilleri ile karşılaşan bilim insanlarının dinozorları bir çeşit kertenkele türü zannetmeleri idi. Ancak yıllar içinde bulunan fosiller ve gelişen teknik ile dinozorların sürüngenler ya da kertenkeleler gibi değil; tıpkı tavuklar ya da kuşlar gibi olduğu anlaşıldı ve dinozorlar diğer taksonlardan ayrıldı. Yine de zaman içinde dinozorlar kertenkelelerle ve sürüngenlerle çokça karıştırıldı.
Bugün ise dinozorları dinozor yapan özellikleri gayet iyi biliyoruz. Örneğin, dinozorlar ya da tavuklar ve kuşlar tıpkı insanlar gibi iki ayakları üzerinde dik bir şekilde durur ve bu da onları sürüngenlerden ve kertenkelelerden ayıran en önemli özelliklerden birisidir. Tabi bu özellikler fark edilene kadar bir çok kertenele ve sürüngen fosili dinozor olarak adlandırıldı.
Öncelikle dinozorların özelliklerine kısaca bir bakalım ve sonrasında birkaç “dinozor”u tanımlayalım.
- Öncelikle daha önce bahsettiğimiz gibi dik bacaklar üstünde durdular.
- Bazı kuşlar, örneğin penguenler dışında, dinozorlar denizde değil karada yaşamışlardır.
- Dinozorların da göz yuvasının arkasında iki deliği vardı. Büyük, güçlü çene kasları, doğrudan kafatasının üstüne bağlanmak için bu deliklerden geçer. Böylece çeneleri oldukça geniş açılabilir ve daha fazla kuvvetle kenetlenir.
Hangisi gerçekten dinozor?
Brachiosaurus bir dinozor! Hem de bilinen en uzun dinozorlardan biri; yaklaşık 12-13 metre uzunluğunda. Otçul olan bu dinozor, uzun ağaçların dallarına ulaşabiliyordu.
Stegosaurus da bir dinozor! Dikkat ettiyseniz incelediğimiz iki dinozorun da iki dik ayağı vardı. Ama tabi ki her dinozorun kendine has özellikleri var. Örneğin Stegosaurus sırtında bu garip plakaları taşıyordu; bunun gerekçesi ise büyük ihtimalle vücut ısısını düzenlemekti.
Erythrosuchus bir dinozor değil! Timsahların atası olduğu düşünülen Erythrosuchus yana doğru açılan bacakları ile dinozorlar gibi dik bir postüre sahip değildi.
Temnodontosaurus bir dinozor değil! Dinozorlar ile aynı dönemde, Jurrasic periodunda yaşamış olan Temnodontosaurus denizlerde yaşayan ve doğum yolu ile neslini devam ettiren bir türdü. Oysa hatırlayın, dinozorlar suda değil karada yaşamışlardı ve yumurtlayarak ürüyorlardı.
Protoceratopsir bir dinozor! Resimde daha büyük görünse de koyun büyüklüğünde, küçük dinozorlardan birisi.
Archæopteryx bir dinozor! Tıpkı günümüzdeki kuşlar gibi hem uçabilen hem de tüyleri var. Zaten şimdiki kuşlar da bir dinozor!
Pterodactylus bir dinozor değil! Uçabiliyordu ancak kanatları kuşlar -yani dinozorlar, gibi tüyden değil deridendi.
Coelophysis bir dinozor! Hem de tipik bir dinozor! Dik ayakları, kısa ön ayakları, uzun boynu ve güçlü çenesi ile ortaya çıkan ilk dinozorlardan olduğu düşünülüyor.
Dimetrodon bir dinozor değil! Dinozorlardan yaklaşık 40 milyon yıl önce yaşayan Dimetrodon, aslında memelilere dinozorlardan daha yakın.
