Karadelik Nedir? Karadelikler Nasıl Oluşur?

Karadelik, çok yoğun bir kütle ile karakterize edilen ve yerçekimi çekim kuvveti nedeniyle ışığın bile kaçamayacağı kadar güçlü bir yerçekimi kuyruğuna sahip bir gökcismidir. Yani, karadelikler ışık hızına yakın bir hızla hareket eden madde tarafından çevrelenen ve içinde maddenin çökmesiyle oluşan bir bölgedir.

Karadelikler, yıldızların evrimi sırasında oluşabilirler. Bir yıldız, yakıtının tükenmesiyle önce bir süpernova patlamasıyla patlar ve daha sonra geriye kalan maddesi, yıldızın kütlesine bağlı olarak bir nötron yıldızı veya bir karadelik şeklinde sıkıştırılır. Eğer yıldızın kütlesi çok büyükse, nötron yıldızının çöküşü de bir karadelik oluşumuna yol açabilir.

Karadeliklerin boyutu, kütleleriyle orantılıdır. Kütleleri güneş kütlesinin onlarca veya yüzbinlerce katı olabilen karadelikler, 3 türde sınıflandırılırlar: “sabit karadelikler”, “gözlemlenen karadelikler” ve “ölü yıldızlar”.

Sabit karadelikler, evrende var olan en küçük karadeliklerdir. Gözlemlenebilir karadelikler ise, etraflarındaki gaz ve tozun yerçekimi etkisiyle çeşitli dalga boyutlarında elektromanyetik radyasyon yaydıkları için gözlenebilirler. Ölü yıldızlar ise, karadelik oluşumu için gereken kütleye sahip olmamalarına rağmen, görünür bir çevredekini yırtıp çekerek kendi etraflarında dönen maddenin de dahil olduğu güçlü bir yerçekimi kuyruğu oluştururlar.

Deniz Eren SAVAŞ
Online ve Yüzyüze Özel Ders Öğretmenlerinin Buluştuğu HUB. Özel ders taleplerini için öğretmen profillerini inceleyiniz.