İNSANLIK GÜNEŞ’E DOKUNDU

blog yazarı
Prof. Dr. ORHAN GÖLBAŞI

NASA’nın Parker Güneş Sondası (Parker Solar Probe ) bilim tarihinde çok önemli bir olayı gerçekleştirerek, Güneş’in en dıştaki asmosferi olan korona (taçküre) tabakasına girdi ve buradan örnekler topladı. Yani bir başka deyişle bir yıldıza dokunan ilk uzay aracı oldu. İstanbul Aydın Üniversitesi Gök Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (GÖKMER) Müdürü Prof. Dr. Orhan Gölbaşı Parker Uzay aracı konusunda açıklamalarda bulundu.

1,4 milyar dolara mal olan Parker, Dünya’ya yaklaşık olarak 150 milyon kilometre uzaklıktaki Güneş’e, 6,4 milyon kilometre yaklaşarak bize hayat veren yıldızımızın atmosferi ve Güneş rüzgarı konusunda veriler toplamaya başladı.

Bir otomobil büyüklüğündeki Parker, Güneş’e yaklaştığında, Güneş’in çok büyük kütleçekim etkisiyle, uzayda insan tarafından yapılmış en hızlı cisim olacak ve saniyede 200 km hıza ulaşacak. Yani bu uzay aracı, İstanbul – Ankara arasını yaklaşık 2 saniyede alabilecek hıza sahip olacak.

Sondanın elde edeceği sonuçlar Güneş’in nasıl oluştuğu konusunda da önemli bilgiler verecek. Parker uzay aracının, özellikle korona tabakası konusunda yeni bilgiler vermesi ve Güneş rüzgarının kökeni konusunda önemli keşifler yapması bekleniyor. Bunun yanında Güneş ile Dünyamız arasında kalan ve “Uzay Havası” olarak tanımlanan bölge için de çok önemli verilere ulaşılacağı düşünülüyor. Bu bilgiler Dünya’daki yaşamı, uzay ve uydu teknolojisini olumsuz etkileyen koşulları tahmin etmemizi de sağlayacaktır.

Parker Güneş Sondası
İNSANLIK GÜNEŞ’E DOKUNDU 1

Güneş’e en yakın olacağı 6 milyon km uzaklıkta uzay aracının dış yüzeyinin sıcaklığı 1380o C kadar olacağından, araç çok kalın bir karbon kompozit kalkan ile korunmakta.

Parker Güneş Sondası 12 Ağustos 2018 tarihinde Cape Canaveral Uzay Üssünden fırlatıldı. Fırlatıldıktan 3 yıl sonra da Güneş’e dokundu. Sondanın 2025 yılına kadar hizmet vermesi bekleniyor.
Bilindiği gibi, Güneş’in katı bir yüzeyi yoktur. Ancak çok kuvvetli manyetik alan ve kütleçekimi sayesinde, kendisini çevreleyen çok sıcak bir atmosferi bulunuyor. Bu yüksek sıcaklık ve basıncın etkisiyle, yüklü parçacıklar içeren Güneş fırtınası dediğimiz olay gerçekleşir. Dünya’ya ulaşan bu yüklü parçacıklar atmosferimizin manyetosfer tabakası tarafından kutuplara yönlendirilir. Böylece kutup bölgelerinde kutup ışıkları (Aurora) denen güzel görsel görünümler oluşur.

Parker uzay aracı şimdiye kadar birkaç kez koronanın içine kadar girdi. Sonda Güneş etrafında giderek daha yakın yörüngede dolanarak Güneş’e yaklaşmaya devam edecek ve sonunda yüzeyden yaklaşık 6 milyon km uzaklıkta olacak.

Yerden yapılan Güneş yarıçapının değişimi ve Güneş leke gözlemleri, Güneş’in yarıçapı ile Güneş aktivitesi arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymuştu. Güneş’in 11 yıllık leke çevrimi incelendiğinde, etkin Güneş durumunda Güneş’in çapının arttığı gözlenmiştir. Parker Sondasının bu konuda da yeni bilgiler vermesi beklenmektedir.

Bu araştırmalar neden önemli:
Güneş bize en yakın yıldızdır ve yaklaşık olarak 150 milyon km uzaklıktadır. Ondan sonra en yakın yıldız olan Proxima Centauri yaklaşık 40 trilyon km uzaklıktadır. Güneş’i inceleyerek, diğer yıldızların da oluşumu, yaşam çizgisi ve ömürleri konusunda bilgi edinebiliriz. Aynı zamanda Dünya’da yaşamın nasıl başladığı konusunda da daha mantıklı teoriler geliştirebiliriz.
Güneş fırtınası da incelenmesi gereken çok önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü saniyede 500 km hızla Dünya’ya gelen bu yüklü parçacıklar, hem Dünya’daki hem de yakın uzaydaki hayatı tehdit etmektedir.

Kaynak: https://www.nasa.gov/content/goddard/parker-solar-probe

https://www.nasa.gov/feature/goddard/2021/nasa-scientist-kelly-korreck-on-journey-to-sun-and-what-it-takes-to-get-there