Tüm anne babalar şüphesiz ki çocukları için en iyisini istemektedir. Çocuklarının en iyi imkanlara sahip olmaları, yaşıtlarına kıyasla eksik kalmamaları anne baba olmanın hayatta en temel amaçlarındandır. İyi niyetli bu yaklaşım zaman zaman ebeveynlerin mantıklı seçimlerden çok duygusal seçimler yapmalarına sebep olabilmektedir. Bu duygusal seçimler de çocukların her istediğine hatta istemediklerine bile hiç bir çaba göstermeden sahip olmalarını sağlamaktadır.
Peki bu durum çocukları nasıl etkiliyor?
Çocuklarda hazzını erteleme becerisi gelişmiyor. Hazzı erteleme becerisi gelişmeyen çocuklar ise duygusal açıdan daha az denge kurabiliyor ve daha az tutarlı olabiliyorlar, stresli durumlarla daha az baş edebiliyor, iç motivasyonları daha düşük oluyor. Fakat bir diğer yanda hazzı erteleyebilen duygu ve isteklerinin kontrolünü sağlayan çocuklar ise özgüvenleri daha yüksek ve stresle baş etme becerileri daha gelişkin, kendilerini daha iyi motive edebilen, zorluklar karşısında daha azimli, sosyal yaşamda daha az sorun yaşayan bireyler halini alıyorlar.
Bu durumu nasıl değiştirebiliriz?
Hepimiz anne ve babalarımızdan hatta onların anne ve babalarından bize kalan belli bir genetik mirasla, kişisel özellikler ve yatkınlıklar ile dünyaya geliyoruz. Davranışlarımız ve becerilerimiz deneyimlediklerimizle, yaşantılarımızla değişiyor ve gelişiyor. Beynimiz deneyimlerimizi, deneyimlerimiz ise beynimizi şekillendiriyor. Beynin plastisite özelliği sayesinde öğrendiklerimiz, beynimizin yapısında kalıcı değişimler oluşturuyor. Yani bir diğer deyişle kuşakları etkileyen ya da bizimle etkileyecek olan kırılmayı sağlamak bizim elimizde.
Öncelikle belirli bir hedefe yönelik davranış kazanımı pekiştirerek başlayabiliriz. Çocuğunuza bir amaç ve bu amaca ulaşmak için çaba, çabayı destekleyecek iç motivasyon ve hedefe ulaşırken kendine en uygun yolu seçmesini öğreteceğiz. Öyleyse hadi başlayalım.
Tüm gücü elinde tutan bir çocuk yerine sınırları içinde özgür çocuğun daha mutlu bir hayata sahip olacağını unutmayın.
- İsteğinin nedenini açıklamasına fırsat verin.
- İsteklerine sahip olmadan önce hayal kurmasını onunla ilgili plan yapmasını sağlayın. Örneğin; oyuncağı alınca onunla neler yapacaksın?, Bisikletin olsa en uzak nereye gitmek isterdin?
- İsteklerini karşılamak için makul zaman dilimleri belirleyin. Örneğin; Yatmadan önce dondurma yiyemezsin ama yarın bisiklete bindikten sonra çok sevdiğin limonlu dondurmadan 2 top alabiliriz.
- Her şeyi elde edemeyeceğine ya da sahip olamayacağını açıklayın. Örneğin; Bu senin yaş grubuna uygun değil, bu baban ve benim için, bunu sadece ablan yapabilir.
- İstemediği durumlar karşısında verdiği duygusal tepkileri pekiştirmeyin. Ağladığı için yeni bir oyuncağa sahip olmasına, daha fazla televizyon izlemesine izin vermeyin.
- Oyunlar gerçek hayatın simülasyonudur. Tüm aile üyeleri ile beraber kurallı oyunlar oynayın, oyun sırasında kendi sırası gelmeden oynayamayacak ya da kendi istediği kadar değil de attığı zar sayısı veya oyun kuralının ön gördüğü kadar ilerleyebilecektir.
- Çocuklarımız büyürken zihnimizdeki çocuğu büyütmek zordur. Bu sebeple anne baba olarak çocuğumuzu koruma duygumuzu zaman zaman kontrol etmek de zorlanırız. Fakat çocuğumuzun yeterlilikleri düzeyinde kendi işlerini kendinin yapması benlik algısını güçlendirecek, yapamadıklarını başarmak, en azından denemek isteyecektir.
- Yaşadığı problemleri onun için çözmeyin. Yaşayacağı her çözümsüzlük bile sizin çözümünüzden daha öğretici olacaktır. Bırakın yeni bir çözüm için plan yapsın. Nasıl kazanacağını bulsun ya da kaybetmeyi öğrensin.
