Fen Projesi – BAKTERİ DEDEKTÖRLÜ SÜT KUTUSU

PROJENİN ADI: BAKTERİ DEDEKTÖRLÜ SÜT KUTUSU

PROJE AMACI

Aldığımız sütlerin içinde üreyen bakteri miktarını, kısa sürede belirleyebileceğimiz, görsel olarak da süreci izleyebileceğimiz, bakteri dedektörlü süt kutusu yapmaktır. Modellediğimiz bakteri dedektörünü, değişik koşullarda sterilizasyonu yapılan farklı markalı sütlerle deneyerek kullanılabilirliğini test etmektir. Projenin diğer bir amacı ise, açıldıktan sonra son kullanım tarihlerine kadarki süreçte sütlerin fiziksel özelliklerini (kaynama noktası, asitlik, yoğunluk, refraktif indisve iletkenlik) belirleyerek bakteri oluşum süreci ile ilişkilendirmektir.

GİRİŞ

Süt besin elementlerinin hemen hepsinden önemli miktarlarda içeren besi değeri yüksek, hafif sarımsı beyaz, koyu bir sıvıdır. Taze sütün pH?ı 6,3-6,6, yoğunluğu ise 1,030-1,033 g/ mL arasındadır. Çözeltilerin belirli şartlar altında ışık kırma gücünü ifade eden refraktif indis değeri ise, süt için 1,3440-1,3480 arasında değişmektedir. Bu değerler sütte gerçek bir çözelti meydana getiren süt şekeri ve mineral maddelerle ilgilidir (1, 2).

Yeni doğmuş bir çocuğun en eksiksiz besini süt olduğu gibi hasta bir insanın da ilk besini süt veya sütten yapılmış besinlerdir. Besin bakımından yüksek değere sahip olan süt, mikropların üremesi için de çok elverişli bir ortam oluşturduğundan çok çabuk bozulabilmektedir. Sütün bozulmasında etkili faktörlerden bazıları; sütün saklanma sıcaklığı, saklanma süresi, ilk kirlenmesi ve dış koşullardır.

Sütler, uzun ömürlü veya günlük süt şeklinde hijyenik koşullarda üretilmektedirler. Günlük sütlerde, patojenik bakterileri öldürmek veya etkisiz hale getirmek için süte pastörizasyon işlemi uygulanmaktadır. Pastörizasyon, sütü uygun bir sıcaklığa çabucak çıkarıp kısa bir süre bu sıcaklıkta tuttuktan sonra hızla soğutarak yapılmaktadır. Bu şekilde, sütün fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal özellikleri değişmeden içinde bulunabilecek patojen mikroplar yok edilmektedir. Pastörizasyon için kullanılan iki yöntem vardır. Birincisi, yavaş (normal süreli) pastörizasyon olup bu yöntemde süt 62-65oC de 30 dakika tutulduktan sonra soğutulmaktadır. İkincisi ise, çabuk (kısa süreli) pastörizasyon olup bu yöntemde süt 70-95oC gibi daha yüksek sıcaklıkta çok daha kısa bir zaman tutulmaktadır. Uygulama sıcaklığına göre süre, 5 dakikadan 10-15 saniyeye kadar düşmektedir. Pastörizasyon sonrası süt hemen 4-8oC?ye soğutulmalıdır (2). Pastörize süt, tam olarak tüm mikropların öldürülmüş olan süt değildir. Bu işlem sırasında mikroorganizmaların bir kısmı yaralanmakta ancak uygun ortam oluştuğunda kendilerini yenileyerek üremeye devam etmektedirler. Bu nedenle sütün depolanması sırasında ?mikrobial üreme? görülebilir. Uygun depolama koşullarında saklandığında günlük sütün (pastörize sütün) ömrü birkaç gün ile sınırlıdır (1).

Uzun ömürlü sütlerdeki patojenik bakterileri öldürmek veya etkisiz hale getirmek için değişik yöntemler kullanılmaktadır (2). Bu yöntemlerden en yaygın olanı UHT (ultra yüksek sıcaklık) yöntemi olup bu yöntemde süt en az 135oC?de 1 saniye, sürekli akış altında ısıl işleme tabi tutulmaktadır. Bir diğer yöntemde ise, süt en az 115oC?de 13 dakika veya 121oC?de 3 dakika gibi uygun zaman sıcaklık kombinasyonunda, ısıl işleme maruz bırakılmaktadır. Süt bu işlemin hemen ardından ani soğutmaya tabi tutulmaktadır. Hijyenik koşullarda üretilen uzun ömürlü sütler aseptik şartlarda doldurulan karton kutularda piyasaya sunulurlar. Bu yöntemlerle üretilen ürünlerin raf ömrü de uzundur. Mikrobiyolojik açıdan bir risk taşımazlar ve açılmadıkları takdirde son kullanma tarihine kadar oda sıcaklığında saklanabilirler. Bu ürünler çevreden gelebilecek mikroorganizmaların etkisiyle bozulabileceğinden, açıldıktan sonra pastörize sütlerde de olduğu gibi uygun koşullarda saklanmalıdırlar (3).

Sütte üreyen bakterilerin başında Streptococcus cinsi süt asidi bakterileri gelmektedir. Bunlar havadan süte karışıp burada çabucak ürerler. Süt şekerinden süt asidi yaparak sütü ekşitirler. Ekşimiş süt, asitli ortamda kaldığı sürece sağlığa zararlı değildir. Ancak küfler, asitli ortamda çoğunlukla süt yüzeyinde ürerler. Küfler asit kullandıkları ve alkali yan ürünler meydana getirdikleri için ortamın asitliğini azaltırlar. Hafif alkali ortamda uykuda olan ve kokuşma yapan bakteriler etkili olmaya ve sayıca çoğalmaya başlarlar. Sütü beslenme için elverişli olmayan bir forma dönüştürürler (2).

Sütte bulunması istenmeyen diğer bir grup bakteri ise, koliform organizması olarak adlandırılan Escherichiacoli?lerdir. Bu cins organizmalar organik maddenin çürümesinden sorumlu olup su ve toprakta bulunurlar. Sütte bulunan bu organizmalar süte, toz, toprak, gübre, yem, su veya kirli maddelerle temasından bulaşırlar. Koliform bakterileri insanda hastalık yapmazlar ancak sütteki varlıkları, bağırsak kaynaklı tifo, dizanteri gibi organizmalarla ilişkilendirildiklerinden ötürü istenmezler (2). Sütün bozulmasına neden olan diğer bir bakteri türü ise, Bacilus subtilis?dir. Bacilus subtilissütün başlıca proteini olan kazein?i küçük parçalara ayırarak sütü acılaştırır ve besin değerini düşürür (2).

Sütte bulunan bakterilerin cins ve sayıları sütün kalitesine göre değişmektedir. Sütün bulaşma derecesini belirlemek için süte kalite deneyleri yapılmaktadır. Sütün kalitesini belirleme deneylerinden en önemlisi metilen mavisinin indirgenme deneyidir. Metilen mavisini indirgenme deneyi, sütün kalitesini belirleme bakımından güvenilir olduğu gibi hızlı ve ekonomik bir yöntemdir. Test edilecek süte katılan metilen mavisi, boya çözeltisi, sütteki mikroorganizmaların faaliyetleri ile indirgenerek lökometilen mavisine dönüşmekte ve mavi renk kaybolmaktadır (4-6).

?İlk gün açtıktan sonra dolapta bekletip ertesi gün içmeye devam etmek durumunda olduğumuz sütlerimiz ne kadar sağlıklı ?? sorusu ile başlayan projemiz ?sütümüzün içilebilir olup olmadığını metilen mavisini kullanarak nasıl belirleyebiliriz ?? ?Sütümüzde üreyen bakterileri görsel olarak takip edebilmek için bakteri dedektörlü süt kutusu yapabilir miyiz ?? sorularıyla gelişti ve derinleşti.

ARAŞTIRMA PROBLEMLERİ

Araştırmamızın problemlerini 5 basamakta özetleyebiliriz:

1.Farklı koşullarda sterilizasyonu yapılan farklı süt türlerinin (uzun ömürlü, günlük, inek, keçi sütlerinin) ilk bakteriyolojik kalitesini saptamak,
2.Uygun saklama koşulları altında üç gün bekletilen son kullanılma tarihleri geçmemiş süt örneklerinin, bakteriyolojik kalitesinin değişip değişmediğini belirlemek üzere bakteri çoğalma hızlarını incelemek,
3.Evimizde, aldığımız sütlerde üreyen bakteri miktarını kısa sürede belirleyebileceğimiz bu süreci görsel olarak da izleyebileceğimiz bakteri dedektörlü süt kutusu tasarlamak, 4.Sütün fiziksel özelliklerini (kaynama noktası, asitlik, yoğunluk, refraktif indisve iletkenlik) ölçmek ve bu değerlerin literatürde verilen ideal değerler ile uyumunu belirlemek,
5.Uygun saklama koşulları altında üç gün bekletilen son kullanılma tarihleri geçmemiş süt örneklerinin (uzun ömürlü, günlük, inek, keçi sütlerinin) fiziksel özelliklerinin (kaynama noktası, asitlik, yoğunluk, kırılma indisi ve iletkenlik) değişip değişmediğini belirleyerek, bakteri oluşum süreci ile ilişkilendirmektir.

KULLANILAN YÖNTEM

Projemizde kapağı açıldıktan sonra sütlerdeki fiziksel ve mikrobiyolojik değişimi izlememeyi hedeflediğimiz gibi farklı türden sütleri de bu açılardan karşılaştırmayı amaçladığımızdan çeşitli kontrollü deneyler gerçekleştirdik. Bunun için, dört farklı süt seçilmiştir. Bu sütler aynı markanın günlük, inek ve keçi sütü ile farklı markanın günlük ve uzun ömürlü sütleridir. Bu sütlerin fiziksel özellikleri (kaynama noktası, asitlik, yoğunluk, kırılma indisi ve iletkenlik) ölçülmüştür. Sütlerin bakteriyolojik kalitesini saptamak için ise, metilen mavisi ile indirgenme reaksiyonu yapılmıştır. Deneylerin nasıl gerçekleştirildiği ve ölçümlerin nasıl yapıldığı aşağıda detayları ile açıklanmıştır.

Sütlerin Metilen Mavisi İle İndirgenme Reaksiyonu: Sütteki mikroorganizmaların faaliyetleri ile indirgenen metilen mavisi çözeltisi hazırlanırken, 19 mg metilen mavisi 1L balon joje içine dikkatlice konuldu. Bir miktar destile su ilavesi ile metilen mavisi çözüldü. Daha sonra balon jojenin işaretli çizgisine kadar destile su ilave edilerek çözelti hazırlandı (4).

Tüm malzemeler Hiramaya markalı otoklavda sterilize edildi. Her bir süt örneği için 3 steril tüp alındı. Bu tüplerden ilkine 10 mL süt örneği üzerine de 1 mL metilen mavisi çözeltisi steril ortamda ilave edildi. Tüpün ağzı steril pamuk ile dikkatlice kapatıldı. Diğer iki tüp kontro1 grubu olarak alındı. Birinci kontrol tüpüne 10mL süt, üzerine ise metilen mavisi yerine 1 mL musluk suyu konuldu. İkinci kontrol tüpüne ise 10 mL süt, üzerine ise 1 mL metilen mavisi çözeltisi steril koşullar altında ilave edildi. Her iki kontrol tüpünün ağzı da steril pamuklarla kapatıldı (4,5). Malzemelerin sterilizasyonu Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Mikrobiyoloji Laboratuarında yapılmıştır.

Yukarıda açıklanan işlemler her süt örneği için yapıldı. Tüplerden ikinci kontrol tüpleri 100oC?deki su banyosunda tutulurken diğer tüpler 37oC?de ki etüvde inkübe edildi. Dört saat boyunca tüplerin rengi izlendi. Tüplerin mavi renginin beyaza döndüğü süre tespit edildi.

Sütlerin Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi

Sütlerin Kaynama Noktalarının Tayini:Oda sıcaklığındaki her bir süt örneğinden süzülerek alınan 50 mL süt, 100 mL?lik balonlara konuldu. Her bir süt örneği manyetik ısıtıcıda kontollü olarak ısıtıldı. Sütler kaynayınca, termometre yardımıyla sütlerin kaynama noktası okundu.

Sütlerin Yoğunluklarının Tayini:Sütlerin yoğunluklarının hesaplanmasında piknometre kullanılmıştır. 50 mL?lik kuru piknometre ve kapağı boşken hassas terazide tartıldı ve kaydedildi. Daha sonra piknometre, içinde hiç hava kabarcığı kalmayacak şekilde süt örneği ile tamamen dolduruldu. Kapağı kapatılan piknometrenin dışı tamamen temizlenip kurutulduktan sonra dolu piknometre tekrar tartıldı. Aşağıda verilen yoğunluk formülü kullanılarak sütlerin yoğunlukları hesaplandı.
Yoğunluk = piknometrenin dolu kütlesi- boş kütlesi (g) / piknometrenin hacmi (mL)

Sütlerin Asitliğinin Tayini: Sütlerin asitliklerinin tayininde Hanna pH 211markalı pH metre kullanıldı. 23oC?de pH 4 ve 9 tamponları ile pH metrenin ayarı yapıldı. Her bir sütten 50 mL?lik örnekler beherlere alındı. Sırasıyla her bir süt örneğinin pH?ı ölçüldü.

Sütlerin İletkenliklerinin Tayini: Sütlerin iletkenliklerinin bulunmasında The Oyster conductivity temperature meter kullanıldı. Her bir sütten alınan 50 mL?lik örnekler beherlere alındı. Sırasıyla her bir süt örneğinin iletkenlikleri ölçüldü.

Sütlerin Refraktif İndisinin Tayini:Sütlerin refraktif indislerinin tayininde Fischer markalı refraktometre kullanıldı.

Yukarıda verilen fiziksel ve kimyasal analizlerin ardından sütler buzdolabında saklandı. 3. günün sonunda yukarıda belirtilen işlemler tekrar uygulandı. Elde edilen verilerden Tablo 1 elde edildi.

Bulduğumuz sonuçlardan hareketle evimizde, aldığımız sütlerde üreyen bakteri miktarını kısa sürede belirleyebileceğimiz, görsel olarak da bakteri oluşum sürecini izleyebileceğimiz bakteri dedektörlü süt kutusu hazırlandı. Bakteri dedektörünü hazırlamak için 1 mL?lik steril eppendofr tüpü kullanıldı. İçine 0,1 mL metilen mavisi konulan eppendofr tüpü vakumlanarak şişeye yerleştirildi. Şişenin üzerine bakteri dedektörü için kullanma talimatı yazılı ve görsel olarak hazırlandı.

Bulgular : Farklı koşullarda sterilizasyonu yapılan (uzun ömürlü, günlük) farklı markalı süt örneklerinin (inek, keçi sütlerinin) metilen mavisi ile yapılan indirgenme reaksiyonlarından bulunan indirgenme süreleri, uygun saklama koşulları altında üç gün bekletilen son kullanılma tarihleri geçmemiş aynı süt örneklerinin indirgenme süreleri ve bu süt örneklerinin fiziksel özelliklerine ilişkin değerler Tablo 1?de toplu olarak verilmiştir.

Tablo1. Süt örneklerinin İndirgenme Süreleri ve Fiziksel özelliklerine ilişkin değerler  (kaynama noktası, asitlik, yoğunluk, Refraktif İndis, iletkenlik) 

                                                      pH          Kaynama Noktası oC      Refraktif İndis (h)          Yoğunluk(d) (g /mL)      İletkenlik (k)(mS)     İndirgenme Süresi (t)(dk)

Süt numune 1   

(Günlük Süt)             1.Gün     7,79                 99 oC                          1,3500                          1,023                       18,56                120 dk

  Keçi Sütü                 3.Gün     6,81                 99 oC                          1,3490                          1,119                       18,94                İlave eder etmez  renk değişimi gözlendi     

                     

Süt numune 2   

(Günlük Süt)             1.Gün     7,50                 99 oC                          1,3500                          1,023                       13,51                Renk değişimi gözlenmedi

                                    3.Gün     7,51                 99 oC                          1,3490                          1,119                       13,13                  50 dk

                      

Süt numune 3   

(Günlük Süt)             1.Gün     7,48                 98 oC                          1,3540                          1,025                       12,29                50 dk

                                     3.Gün     7,57                100 oC                         1,3510                          1,122                       13,24                10 dk

 

Süt numune 4   

(Uzun Ömürlü)         1.Gün     7,50               101 oC                          1,3520                           1,022                       13,50               Renk değişimi gözlenmedi

                                     3.Gün     7,37               100 oC                          1,3510                           1,118                       13,00              Renk değişimi gözlenmedi

Metilen mavisinin indirgenme süresi ile bakteri sayısı ve sütün kalitesi arasındaki ilişkiyi veren literatür değerleri ise Tablo 2?deverilmiştir.

Tablo 2. Süt örneklerinin Metilen Mavisi ile İndirgenme Süresi ile Bakteri Sayısı ve Sütün Kalitesi Arasındaki İlişki

Redüksiyon Süresi                                Sütün Kalitesi                                   Yaklaşık bakteri sayısı/ mL

5,5 saatten fazla                                İyi                                           0,5 milyondan az

2,0-5,5 saat arası                               Orta                                        0,5-4,0 milyon arası

0,5-2,0 saat arası                               Kötü                                        4,0-20,0 milyon arası

0,5 saatten az                                    Çok Kötü                                 20,0 milyon arası

PROJE BÜTÇESİ

25 TL (1 lt lik iki kutu süt, 1 lt lik iki şişe süt, eppendofr tüpleri, metilen mavisi, yapıştırıcı, baskı)

PROJE ÇALIŞMASININ TAKVİMİ

25 Ekim 2012 – 19 Kasım 2012: Konunun Belirlenmesi

19 Kasım 2012- 21 Aralık 2012: Literatür Taraması

24 Aralık 2012- 29 Aralık 2012: Çalışmanın Planlanması ve Gerekli Malzemelerin Temini

03 Ocak 2012 ? 04 Ocak 2012: Laboratuvar Malzemelerinin Sterilizasyonu

07 Ocak 2012: Deneyin Yapılması ve Verilerin Toplanması

09 Ocak 2012: Deneyin Yapılması ve Verilerin Toplanması

10 Ocak 2012-11 Ocak 2012: Verileri Kullanarak Tablonun Yapılması

14 Ocak 2012-16 Ocak 2012: Süt Kutusunun ve Bakteri Dedektörünün Hazırlanması

17 Ocak 2012-28 Ocak 2012: Raporun Hazırlanması

SONUÇLAR

Araştırmamızdan ulaşılan sonuçlar aşağıda verilmiştir:

Farklı koşullarda sterilizasyonu yapılan (uzun ömürlü, günlük) farklı markalı süt örneklerinin (inek, keçi sütlerinin) ilk bakteriyolojik kalitesinin belirlenme deneyinde, 2 (günlük süt) ve 4 (uzun ömürlü süt) nolu süt numunelerine metilen mavisi ilavesi ile 6 saat içinde renk değişimi gözlenmemiştir. Bu sütlerin mL?deki bakteri sayısı 0,5 milyondan az olup sütün kalitesi literatürdeki değerlerden ?iyi? olarak belirlenmiştir. 1 ve 3nolu süt numunelerine (günlük süt) metilen mavisi ilavesi ile mavi rengin sırasıyla 120 ve 50. dakikalarda beyaza döndüğü gözlenmiştir. Bu sütlerin mL?sindeki bakteri sayısı sırasıyla 4,0-20,0 milyon arası ve 0,5-4,0 milyon arası olup sütlerin kalitesi literatüre göre ?kötü? ve ?orta? olarak belirlenmiştir.

Uygun saklama koşulları altında üç gün bekletilen, son kullanılma tarihleri geçmemiş aynı süt örneklerinin, bakteriyolojik kalitesinin değişip değişmediğini belirlemek üzere yapılan indirgenme reaksiyonundan, tüm günlük süt örneklerinin (12 ve 3 nolu numuneler) mL?deki bakteri sayısı 4,0-20,0 milyon arası olarak bulunmuştur. Bu sütlerin kalitesi ilgili literatüre göre ?kötü? olarak belirlenmiştir. Uzun ömürlü süte (4nolu numune) metilen mavisi ilavesi ile 6 saat içinde renk değişimi gözlenmemiştir. Bu sütün mL?deki bakteri sayısı açıldıktan 3 gün sonra bile 0,5 milyondan az olup sütün kalitesi literatürde ?iyi? olarak belirlenmiştir.

Yukarıda belirttiğimiz sonuçlardan hareketle evimizde, aldığımız sütlerde üreyen bakteri miktarını kısa sürede belirleyebileceğimiz, görsel olarak da bakteri oluşum sürecini izleyebileceğimiz bakteri dedektörlü (bakteri dedektörü için kullanma talimatı da bulunan) süt kutusu hazırlanmıştır. Hazırlanan bu bakteri dedektörlü süt kutusu 10 farklı kişi tarafından denenmiştir. Bu denemeler sonucunda dedektör ile sütteki bakteri oluşum sürecinin takibinin hızlı, kolay ve güvenilir bir şekilde yapılabildiği bulunmuştur.

Çalışmanın başlangıcında, kullanılan tüm süt örneklerinin bazı fiziksel özellikleri (kaynama noktası, asitlik, yoğunluk,refraktif indisi, iletkenlik) belirlenmiştir. Literatürde taze sütün pH?ı 6,3-6,6, yoğunluğu ise 1,030-1,033 g / mL, refraktif indis değeri ise 1,3440-1,3480 arasında verilmiştir (1, 6, 7). Çalışmanın başlangıcında, araştırmamızda kullandığımız sütlerin pH değerleri 7,48-7,79, yoğunlukları 1,022-1,025 g / mL, refraktif indis değerleri ise 1,3500-1,3540 arasında bulunmuştur. Su ilavesi ile sulandırıldığında sütün yoğunluğunun düşerek suyun yoğunluğuna yaklaşacağı, ayrıca serbest H+konsantrasyonunun düşmesine neden olacağından asitliğinin de düşeceği literatürde verilmiştir (1). Ölçümler sonucu elde ettiğimiz süte ilişkin fiziksel özellik değerleri bize süt örneklerimizin sulandırıldığını göstermektedir.

Uygun saklama koşulları altında üç gün bekletilen son kullanılma tarihleri geçmemiş aynı süt örneklerinin fiziksel özelliklerine ilişkin değerler (kaynama noktası, asitlik, yoğunluk, refraktifkırılma indisi, iletkenlik) tekrar ölçülmüştür. Çalışmada bekletilen sütlerin özellikle pH, yoğunluk, kırılma indisi değerlerinin değiştiği gözlenmiştir. Bekletilen sütlerin tümünün yoğunlukları artarken, kırılma indislerinin düştüğü gözlenmiştir. Gözlenen bu düzenli değişim muhtemelen bakteri oluşum süreci ile ilişkilidir. Ancak böyle bir genelleme yapabilmek için daha çok veriye ihtiyaç bulunmaktadır.

SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Çalışmamızda, sütlerde üreyen bakteri miktarını kısa sürede ve kolayca belirleyebileceğimiz görsel olarak da bakteri oluşum sürecini izleyebileceğimiz bakteri dedektörlü (bakteri dedektörü için kullanma talimatı da bulunan) süt kutusu hazırlanmıştır. Hazırlanan bu dedektörlü süt kutusu, 10 farklı kişi tarafından denenmiş ve hızlı, kolay ve güvenilir bir şekilde kullanılabileceği bulunmuştur. Sütlerin bakteriyolojik kalitesini saptamakta kullanılabilecek bakteri dedektörünün hazırlanmasında metilen mavisinin indirgenmesinden yararlanılmıştır.

Araştırmamızda patojenik bakterileri öldürmek veya etkisiz hale getirmekte pastörizasyon yönteminin kullanıldığı günlük sütlerde, son kullanma tarihi dolmadan bakteri sayısının sağlığımızı tehlikeye sokacak boyutta olduğu gözlenmiştir (Pastörizasyon yöntemi sırasında mikroorganizmaların bir kısmı yaralanmakta ancak uygun ortam oluştuğunda kendilerini yenileyerek üremeye devam etmektedirler). Bu nedenle özellikle günlük sütler açıldıktan sonra sütün içilebilir nitelikte olup olmadığını bulmak için hazırlanan bakteri dedektörünün kullanılması sağlığımızı korumak açısından çok önemlidir.

Patojenik bakterileri öldürmek için UHT yönteminin kullanıldığı uzun ömürlü süt, açıldıktan sonraki üç gün içinde çok fazla bakteriyolojik değişime uğramamıştır. Ancak, üç günden daha uzun süre içinde tüketilecek olursa bu sütler için de bakteri dedektörünün kullanılmasını öneririz.

KAYNAKLAR

1 H. Keskin, Besin Kimyası, 4. Baskı, İstanbul, 1982

2 L. Keleş, Buzdolabında Saklı Açık UHT Sütlerinin Duyusal Özelliklerindeki Değişmeler, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, 2006.

3 E. Numanoğlu, UHT İçme Sütlerinde Gelişen Acılaşma ve Jelleşme Kusurlarının Nedenleri ve Çözüm Yolları, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2006.

4 E. T. Çetin, Genel ve Pratik Mikrobiyoloji, Sermet Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 1973.

5

6

7

 

İSTANBUL ERKEK LİSELİLER EĞİTİM VAKFI ÖZEL 125.YIL ORTAOKULU
NİŞANTEPE MAH. İNCİR SK. NO:45 ÇEKMEKÖY-İSTANBUL
BİYOLOJİ – BAKTERİ DEDEKTÖRLÜ SÜT KUTUSU
MERT HAKAN SALAR
CEMILE GÜNGÖR

Fen Projesi / Matematik Projesi
Bu Benim Eserim Fen Bilimleri ve Matematik Projeleri Yarışması
Bilim Şenliği Projeleri