Fen bilimlerinde, bağımlı değişken, bağımsız değişkenin değerine bağlı olarak değişen değişkendir. Başka bir deyişle, bağımlı değişken, bağımsız değişkenin etkisini ölçmek için kullanılan değişkendir.
Bağımlı Değişken
Bağımlı değişkenler, genellikle bir deney veya araştırmada ölçülmesi veya gözlemlenmesi gereken değişkenlerdir. Bağımsız değişkenler ise, araştırmacı tarafından kontrol edilebilen veya değiştirilebilen değişkenlerdir.
Bağımlı değişkenler, fen bilimlerinde çok çeşitli amaçlar için kullanılır. Örneğin, bir maddenin erime noktasını belirlemek için, maddenin sıcaklığını bağımsız değişken olarak değiştirerek, erime noktasını (bağımlı değişkeni) ölçebiliriz.
Örneğin, bir deneyde bir bitkinin büyümesini inceleyecekseniz, bitkinin boyu bağımlı değişkendir. Çünkü bitkinin boyu, toprağın besin içeriği, ışık miktarı ve su miktarı gibi bağımsız değişkenlerin etkisine bağlı olarak değişecektir.
Örneğin, bir fizik deneyinde bir cismin ivmesini ölçmek istiyorsak, cismin kütlesi ve uygulanan kuvvet bağımsız değişkenlerdir. Cismin ivmesi ise bağımlı değişkendir. Çünkü, cismin kütlesi ve uygulanan kuvvet değiştikçe, cismin ivmesi de değişecektir.
Örneğin, bir deneyde, farklı sıcaklıklarda bir maddenin erime noktasını ölçmek istiyorsak, sıcaklık bağımsız değişken, erime noktası ise bağımlı değişken olur. Sıcaklığı değiştirerek (bağımsız değişkeni değiştirerek), maddenin erime noktasının nasıl değiştiğini (bağımlı değişkeni) gözlemleyebiliriz.
Bağımlı değişkenler genellikle deneylerde ölçülen veya kaydedilen değişkenlerdir. Örneğin, bir deneyde bir maddenin kütlesini, hacmini, sıcaklığını, basıncını veya elektriksel direncini ölçmek istiyorsak, bunlar bağımlı değişkenlerdir.
Bağımlı değişkenler, deney sonucunda neyi ölçmek istediğimizi gösterir. Deney tasarımı yaparken, bağımlı değişkeni dikkatlice seçmek önemlidir. Bağımlı değişken, deneyin amacına uygun olmalıdır ve bağımsız değişken tarafından kontrol edilebilmelidir.
Bağımlı değişkenler genellikle sayısal olarak ölçülür. Örneğin, bir deneyde bir maddenin sıcaklığını inceleyecekseniz, sıcaklık bağımlı değişken olacaktır. Sıcaklığı derece veya kelvin cinsinden ölçebilirsiniz.
Bağımlı değişkenler, bir deneyin sonuçlarını yorumlamak için kullanılır. Örneğin, bir deneyde bir maddenin sıcaklığını inceleyecekseniz, sıcaklığın bağımsız değişkene (örneğin, ısı miktarına) nasıl bağlı olduğunu belirlemek için bağımlı değişkeni kullanabilirsiniz.
Fen bilimlerinde kullanılan bazı yaygın bağımlı değişkenler şunlardır:
- Boyut: Uzunluk, genişlik, yükseklik, ağırlık, hacim
- Süre: Zaman, hız, ivme
- Değişim: Sıcaklık, basınç, yoğunluk
- Miktar: Elektrik akımı, ışık şiddeti, ses şiddeti
- Renk: Dalga boyu, parlaklığı
Bağımlı değişkenler, fen bilimlerinde araştırma yapmak için önemli bir araçtır. Bağımlı değişkenleri doğru bir şekilde tanımlamak ve ölçmek, bir deneyin sonuçlarını doğru yorumlamak için gereklidir.
Fen bilimlerinde kullanılan bazı bağımlı değişkenler şunlardır:
- Erime noktası
- Kaynama noktası
- Yoğunluk
- Özgül ısı
- Elektriksel direnç
- Manyetik geçirgenlik
- Kimyasal reaksiyon hızı
- Işık şiddeti
- Ses şiddeti
- İnsan performansı
Bağımlı değişkenler, fen bilimlerinde önemli bir kavramdır. Deney tasarımı, istatistiksel analiz ve araştırma sonuçlarının yorumlanması gibi birçok alanda kullanılır.
MEB ders içerikleri için tıklayınız.
