Çocuklarda Doğa Eğitiminin Önemi
İnsanlar, doğada var oluşundan bu yana doğadan yararlanmış, doğayı işlemiş, bilgi birikimi ve teknik ilerlemelerle doğaya egemen olmaya çalışmıştır. Yüzyıllar boyunca çevre insanlar tarafından gelecek kaygısı duyulmadan işlenmiş, doğanın zenginliklerinden hiç bitmeyecekmişçesine yararlanmıştır. İnsanın sınırsız beklentileri doğayı aşırı kullanmaya, doğayı düşünmeden denemelere girişmesine ve tahribine itmiştir. Üstelik insanoğlu, uzun yıllar doğaya verilen zararın farkında olmadan yaşamıştır. Bu tahribat sonucunda hava, su, toprak kirlenmesiyle başlayıp, bitki örtüsü ve hayvan topluluklarının yok olmasına varan çevre sorunları, en azından sorunlarla karşılaşanlarda belli bir gelecek kaygısı uyandırmıştır.
İşte bu gelecek kaygısının önüne geçmek amacıyla ilk olarak çocuklarımızı doğaya ve çevreye karşı eğitmeliyiz. Bu eğitimi ilk başlatacak olanlar anne ve babalardır. Çocuklar anne ve babalarının yardımı ile bulundukları çevreyi tanımalı ve ebeveynleri tarafından doğayı koruma bilinci aşılanmalıdır. Çocukların toprağa ve çiçeklere dokunmasına izin vermeli, evinde yetiştirebileceğini bir çiçek veya evcil hayvan bakımına yardım etmesini isteyebilirsiniz. Ayrıca birlikte doğa belgeselleri izleyebilir ya da onları doğal yaşamın olduğu park ve ormanlara götürebilirsiniz.
Doğa üzerine bilgi edinmek, onu tanımakla mümkündür. Doğayı keşfetmek ve doğaya karşı olumlu davranışlar sergilemek için doğa eğitimleri gerçekleştirilmelidir. Doğa eğitimleri bireylere doğanın dilini öğretir. Ülkemizdeki doğal zenginlikleri düşünecek olursak bu eğitimler için ülkemizin en iyi laboratuarlardan biridir. Yeni Zelanda Ulusal Çevre Eğitimi Stratejisine göre “Doğada eğitim deneyseldir. Sınıf ortamının dışarısında gerçekleştirilir ve etkinliğe dayanır. Doğada eğitim, doğayla temas etmek suretiyle, örneğin öğrenmek ve beceri geliştirmek için saha çalışmaları ve diğer açık hava etkinlikleriyle bilgiyi teşvik eder.”
Doğa eğitiminin amacı; öğrencilerin doğa ve doğa sorunlarına karşı farkındalık oluşturmak, doğanın işleyişi ile ilgili temel bilgi ve anlayışı geliştirmek, doğaya karşı olumlu davranışlar geliştirilmesini sağlamak,doğayla ilgili sorunları tanımlama, araştırma ve çözme ile ilgili beceriler edinilmesini sağlamak ve doğanın korunmasına aktif katılım sağlamaktır.Doğa eğitimine yönelik olarak uygulanacak programlar etkileşimli olarak planlanmalı ve uygulamalar esnasında öğrenme sürecine aktif olarak dahil edilmelidir.
Doğa eğitimleri çeşitli yaş grupları ile yapılabilir. Doğa eğitimleri 2 aşamada gerçekleştirilir. Bunlardan ilki arazi eğitimidir. Arazi eğitimde; öğrenciler doğayı gezerek keşif yaparlar. Çocuklar kendi gözleriyle görebildikleri, dokunabildikleri, süreçleri kendileri deneyimledikleri sürece öğrenmeye daha çok istek duyarlar. Bu nedenle arazi eğitiminde öğrenmeyi desteklemek amaçlı olarak materyaller kullanılmalıdır. Bu eğitimde öğrencilere dürbün, büyüteç, atrap ve pens gibi malzemeler verilir. Öğrenciler gördüğü her canlı ve cansız yapıyı doğal ortamında inceler. Diğer bir eğitim ise teorik eğitimdir. Teorik eğitimde; doğanın önemi,doğa sevgisi,doğayı tehdit eden unsurlar,doğa için alınabilecek önlemler gibi konu başlıkları sunum veya video yoluyla anlatılır.Ayrıca doğa eğitimde bir çok etkinlikte yapılabilir.Bunlardan bazıları;doğada gördüğü canlıların resmini çizme,tür anahtarları ile canlıları tanıma,doğadaki sesleri dinleme,doğa ile ilgili kitap okuma, trekking gibi etkinliklerdir.
Doğa eğitiminin bir örneğini Silivri Beyciler Mukaddes Sönmez ortaokulu öğrencileri ile 2 yıl boyunca gerçekleştirdik.2016 yılında öğrencilerimiz üç günlük eğitim boyunca mağara, göl, deniz ve ormanlar hakkında oldukça ilginç bilgiler edindi.Kırklareli bölgelerinde bulunan Dupnisa mağarası, Demirköy, İğneada sahili, Longoz ve Istranca ormanları, Demirköy dökümhane, Dereköy sınırı, Armağan barajı, alabalık tesislerini gezdi.2017 yılında ise öğrencilerimiz Çatalca bölgesinde bulunan Çilingoz tabiat parkı,Yalıköy,Subaşı Köyü anıt ağaçlar,Alaiye şehitliği,İnceğiz mağarası,Çatalca merkez ve Büyük sinekli ve Küçük sinekli göletini gezdiler.Büyük sinekli köyünde trekking yaparak bitki ve hayvan türlerini incelediler.Aynı zamanda kamp yerinde de çeşitli etkinlikleri yaptılar.Her yıl eğitimin sonunda öğrencilerimiz doğa kaşifi belgesi aldı.Öğrencilerimiz ile eğitim sonrasında yaptığımız anketlerde doğa eğitiminin %95 oranında öğrencilere doğa sevgisi kazandırdığı,%93 çevrelerindeki canlı türlerini keşfederek tanıdıklarını,%96 oranında çevreye karşı duyarlılıklarının arttığını gördük.
Doğa eğitimleri çocuklarımızın bilişsel, fiziksel, sosyal, duygusal gelişimlerini destekler. Çevre ve doğa ile ilgili konuların duyarak, görerek, hissederek ve yaşayarak daha kalıcı bir şekilde öğrenilmesine olanak sağlar. Eğitim sonucunda çocuklar doğaya, kendine ve topluma katkıda bulunan bireyler olarak; doğada yalnız olmadıklarını, doğanın sadece insan için değil canlılar içinde yaşam yeri olduğu gerçeğini anlarlar. Doğaya karşı büyük bir hayranlık duyarak doğayı korumanın temel sorumluluk olduğunu kavrarlar ve doğaya sahip çıkarlar.
Unutmayın ki ; Doğa bekçi ile değil, sevgi ile korunur.
Kaynak: Yıldız Dağları Biyosfer Projesi-Doğa Eğitim Merkezi Eğitim Stratejisi
Aslıhan DİKMEN
Doğa Eğitmeni-Biyolog
