Merhaba,
Bu hafta sizle paylaşmak istediğim konuya milyonlarca ünlem işareti koymak istiyorum. İstiyorum ki bu yazıyı bütün dikkatiniz burada olarak okuyun. Şakası, ihmali, dönüşü söz konusu olmayacak bir konudan bahsedeceğim çünkü. Çocuk istismarı!
Çocuk hakları sözleşmesine göre 18 yaşına kadar her insan çocuk sayılır. 18 yaşın altındaki bireylere uygulanan istismar da çocuk istismarı olarak tanımlanmaktadır.
Peki çocuk istismarı nedir? Çocuğun bakımı ve korunmasından sorumlu kişilerin giriştiği veya girişmeyi ihmal ettiği eylemler sonucunda çocuğun her türlü fiziksel, ruhsal, cinsel açıdan zarar görmesi olarak tanımlanmaktadır (Yılmaz, İşiten, Ertan ve Öner, 2003). Yani çocuk istismarının üç boyutundan bahsetmek mümkün: fiziksel, duygusal ve cinsel istismar.
Güler, Uzun, Boztaş ve Aydoğan (2002) çalışmalarında annelerin %87.4’ünün çocuklarına fiziksel; %93’ünün duygusal istismarda bulunduklarını ortaya çıkarmışlardır. Çalışmaya katılan anneler tokat vurma, dövme ve çimdikleme davranışlarıyla çocuğa fiziksel; sevdiğini belli etmeme, bağırma azarlama, çocuğu evde yalnız bırakma, korkutma, tehdit, kötü söz, odaya kapatma gibi davranışlarla da psikolojik istismar uyguladıklarını kabul etmiştir. Katılımcıların tamamı bu istismar türlerinden en az birini çocuğuna uygulamıştır. O zaman diyebiliriz ki bilerek ve bilmeyerek çocuklara istismar uyguluyor ve ruhlarında kapanmayacak yaralar açıyoruz. Bir anlık sinirle atılan bir tokat ya da belki bir cezalandırma yöntemi olarak görülen tehdit sözleri, korkutmalar çocuğun içe kapanık, depresif, özgüvensiz, ebeveynlerine karşı olumsuz duygular besleyen bir bireye dönüşmesine sebep olabiliyor.
İstismarın çok daha büyük yaralar açan bir boyutu daha var ki tedavisi, telafisi hepsinden zor, bıraktığı izler hepsinden daha acı. Cinsel istismar…
Cinsel istismar çocuğun bir yetişkin veya daha büyük bir çocuk tarafından cinsel doyum amacıyla kullanılması, pornografi için kullanılması veya bu içeriklere maruz bırakılması, çocuğa teşhirde bulunulması veya çocuğun teşhir edilmesini içermektedir (Ovayolu, Uçan ve Serindağ, 2007). Diğer yandan istismar kapsamına girdiği bilinmeden aileler tarafından yapılan bazı yanlış davranışlar da çocuğun mahremiyet bilincini düşürüp istismara açık hale gelmesine sebep oluyor. Örneğin çocuğun kıyafetlerini başkalarının yanında değiştirilmesi, anne babanın özel hayatlarının gizliliğine dikkat etmemesi de bir istismar ve çocuğa ciddi zararlar verebiliyor.
istismara dur deÇOCUĞU İSTİSMARDAN KORUMAK İÇİN NE YAPMALI?
Özel bölgelerin açıklanması: Bunun için çocuğa “mayoyla kapattığımız bölgelerimiz özel bölgelerimizdir” denebilir. Bu bölgelere sadece yıkarken anne babamız ve eğer hastaysak muayene sırasında doktor (anne babanın gözetiminde) dokunabilir diye açıklanmalı.
İyi dokunuş / kötü dokunuş: “Bizi rahatsız etmeyen, güvende hissettiren dokunuşlar iyi dokunuştur, kendimizi rahatsız, tuhaf ve kötü hissettiren dokunuşlar kötü dokunuştur.”
Hayır demeyi öğretmek: “Sana yaklaşmasını, dokunmasını, senle konuşmasını istemediğin biri olduğunda ona hayır benden uzak dur! diyebilirsin.”
Sırlar: Çocuğa yetişkin birinin “bu aramızda bir sır olarak kalsın, annene, babana söyleme” demesinin iyi bir şey olmadığı ve böyle sözler vermemesi gerektiği açıklanmalı.
Bağır: Çocuk eğer kendini rahatsız eden bir durumla/kişiyle karşılaşırsa oradan hızlıca uzaklaşmak, bağırmak, en yakındaki güvenilir bir yetişkinden yardım istemek gibi çözümlere başvurması gerektiğini bilmeli.
Güven vermek: Çocuğa her ne olursa olsun anne babasına söyleyebileceği, korkmasına gerek olmadığı, ne olursa olsun sevildiği bilgisi ve duygusu aşılanmalı.
(Yardım almanız için Youtube’da hazırlanmış videolar da mevcut. Yazının sonunda linkini paylaşacağım.)
NE ZAMAN ŞÜPHELENMELİ?
*Çocukta açıklanamayan ağız bölgesi ve genital bölgede şişlik, kanama, kızarma olduğunda
*Yaşının üzerinde cinsel bilgiye sahip olduğu ve cinsel içerikli oyunlar kurduğunda
*Yürürken ve otururken zorlandığında
*Fiziksel temastan kaçındığı ya da fiziksel temasa aşırı tepki verdiğinde
İstismara uğramış olabileceğinden şüphelenmek ve hiç vakit kaybetmeden bir çocuk psikoloğu, psikiyatristinden yardım almak gerekir.
ÇOCUĞUNUZUN İSTİSMAR EDİLDİĞİNDEN ŞÜPHELENİYORSANIZ
*Öncelikle çocuğu sakince dinleyin, yargılamayın, kızmayın, anlattıklarından şüphe duymayın
*Sözlerinizle ona inandığınızı, güvendiğinizi, sizle durumu paylaşmasından memnun olduğunuzu ifade edin
*Çocuk bazen olayları başka birinin başına gelmiş gibi anlatabilir, durumu anlasanız bile belli etmeden bu ”başka birinin” başına gelenleri sonuna kadar dinleyin
*Gereksiz ayrıntılara girmeyin ve hiç bir şeyi çocuğa ikinci kez anlattırmayın
*Çocuk durumu paylaştıktan sonra hemen hukuki süreci başlatın ve çocuğun bu travmayı atlatmasına destek olmak için bir profesyonelden yardım alın. Bu süreçte çocuğa asla suçluluk duygusu aşılamayın “Neden şimdiye kadar söylemedin? Neden sana bunun yapılmasına izin verdin? Neden sözümü dinlemedin?” gibi sorulardan kesinlikle uzak durun.
İSTİSMARA TANIK OLDUYSANIZ
Tanıdığınız veya tanımadığınız bir çocuğun fiziksel, duygusal ya da cinsel istismara uğradığına şahit olduysanız mutlaka alo 183 veya 155’i arayıp durumu haber vermelisiniz. Size herhangi bir zarar gelmesinden çekiniyorsanız gizli tanık olabilir, kendinizi ifşa etmeyebilirsiniz. Eğer bu hatları aradığınızda size kimlik bilgileriniz sorulursa cevaplamak zorunda olmadığınızı bilin.
Lütfen istismarın hiç bir türlüsüne sessiz kalmayın ve çocukların çıkaramadığı ses olun. Onların masumiyetlerinin, çocukluklarının, geleceklerinin, hayatlarının ellerinden alınmasına izin vermeyin.
İstismarı Önlemek İçin Çocuklarınıza İzletebileceğiniz video
Psk. Dan. Nihan Diker Özarslan
KAYNAKÇA
Güler, N., Uzun, S., Boztaş, Z., & Aydoğan, S. (2002). Anneleri tarafından çocuklara uygulanan duygusal ve fiziksel istismar/ihmal davranışı ve bunu etkileyen faktörler. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 24(3), 128-134.
Ovayolu, N., Uçan, Ö., & Serindağ, S. (2007). Çocuklarda cinsel istismar ve etkileri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(4), 13-22.
Yılmaz, G., İşiten,N., Ertan, Ü. & Öner,A. (2003). Bir istismarı vakası. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 46, 295-298.
