Bilimsel yöntem, bilimsel araştırmalar ve keşifler yapmak için kullanılan sistematik ve adımlı bir yaklaşımdır. Bilimsel yöntem, doğru ve güvenilir sonuçlara ulaşmak amacıyla bilimsel sorunları çözmek için kullanılan bir düşünce sürecidir. Bu süreç, gözlem, hipotez oluşturma, deney tasarlama, veri toplama, veri analizi ve sonuç çıkarma gibi aşamalardan oluşur.
Bilimsel yöntemin ana adımları genellikle şu şekildedir:
- Gözlem: Bir fenomeni veya problemleri gözlemlemekle başlar. Gözlem, bir araştırmacının sorunun ne olduğunu anlamasına ve daha fazla araştırma için temel oluşturmasına yardımcı olur.
- Soru sorma: Gözlem sonucunda ortaya çıkan sorunlar ve fenomenler üzerine sorular ortaya konur. Bilimsel yöntem, belirli ve ölçülebilir sorulara odaklanır.
- Hipotez oluşturma: Sorulara yanıtlar aramak için önceden tahminlerde bulunulan ve test edilebilen hipotezler oluşturulur. Hipotezler, daha sonra deneyler ve gözlemler yoluyla doğrulanabilir veya çürütülebilir.
- Deney tasarlama ve veri toplama: Hipotezi test etmek için kontrollü deneyler tasarlanır ve veriler toplanır. Bu adım, mümkün olan etkileri kontrol etmek ve sonuçların güvenilir olmasını sağlamak için çok önemlidir.
- Veri analizi: Toplanan veriler analiz edilir ve istatistiksel yöntemler kullanılarak sonuçlar elde edilir. Verilerin analizi, hipotezin doğruluğunu veya yanlışlığını değerlendirmeye yardımcı olur.
- Sonuç çıkarma: Deney sonuçlarına dayanarak hipotez doğrulanır veya çürütülür. Ayrıca, sonuçlar üzerinden genellemeler ve çıkarımlar yapılır.
- Sonuçların paylaşılması: Elde edilen bulgular, bilimsel toplulukla ve diğer ilgilenenlerle paylaşılır. Bu süreç, diğer araştırmacıların çalışmalara göz atmalarını, sonuçları incelemelerini ve gerekirse yeniden test etmelerini sağlar.
Bilimsel yöntem, sürekli tekrar eden bir döngüdür ve elde edilen sonuçlar yeni hipotezler oluşturmak için tekrar gözlem ve analize tabi tutulur. Bu şekilde bilimsel bilgi sürekli olarak gelişir ve ilerler.
1. Bir Soru Sorun: Bilimsel yöntem, gözlemlerinize ilişkin bir soru sorduğunuz zaman başlar. Nasıl, Ne, Ne zaman, Kim, Hangi, Neden ya da Nerede?
Proje konusu; ilgi çeken, üzerinde düşünülen, merak edilen konulardan seçilmelidir. Akla pek çok fikir gelebilir. Bunlar not edilmeli hemen karar verilmemelidir. Bunlar arasından; yapılabilecek, merak duyulan ve ilgi uyandıran bir konu seçilmelidir.
2. Konuyla İlgili Araştırma Yapın: Sorunuzu cevaplamak için konuyla ilgili var olan bilgilerle ilgili araştırma yapmalısınız. İyi bir bilim insanı olmak, başkalarının önceden yaptığı yanlışları yapmamak ve araştırmada elde ettiğiniz, bir araya getirdiğiniz, bilgilerin boşa gitmemesi için, kütüphanede ve internette araştırma yapmadan önce bir araştırma planı yapmalısınız. Konuyla ilgili yazılı, sözlü, görsel her türlü materyal toplanabilir.
3. Varsayım Oluşturun, Projenizi Tanımlayın: Varsayım, olayların nasıl meydana geldiğine ilişkin düzenlenmiş tahmindir.
“Eğer…….(ben bunu yaparsam)………..,(sonra)……..(bu)………….(olur)”
Varsayımınızı kolayca ölçülebilir ve asıl sorunuzu yanıtlamaya yardımcı olacak biçimde oluşturmalısınız.
Proje fikrinin ortaya çıkmasından sonra elde edilen bilgiler ışığında projenin amacı, hedefleri, yöntemi, uygulama adımları, çalışma takvimi ve beklenen sonuçlar da tanımlanmalıdır.
Amaç, elde edilmek istenen sonucun basit anlatımıdır. Projelerin genelde tek bir amacı vardır. Projenin amacı iyi tanımlanmadığında amaca yönelik hedefler ve faaliyetleri tanımlamada sorunlarla karşılaşılır.
Hedefler, tanımlanan amaca hizmet etmelidir. Hedef, birden fazla olabilir. Hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını belirleyebilmek için ölçülebilir hedefler belirlenmelidir.
4. Varsayımınızı Bir Deney Yaparak Sınayın: Deneyiniz varsayımınızın doğru mu yanlış mı olduğunu sınayacak, gösterecektir. Deneyinizin hassas ve kurallara uygun bir şekilde yapılması çok önemlidir.
Deneyinizi uygun ve geçerli bir şekilde yapmak için bir faktörü değiştirirken diğer tüm koşulları aynı tutmalısınız. Deneyinizde elde ettiğiniz ilk sonucun kaza sonucu ulaşılmış bir sonuç olmadığından emin olmak için deneyinizi birkaç sefer tekrarlamalısınız.
5. Verilerinizi Değerlendirin ve Sonuç Ortaya Koymaya Çalışın: Deneyinizi yaparken ve tamamladığınızda kaydettiğiniz ölçümlerinizi varsayımınızın doğru mu yanlış mı olduğunu görmek için analiz etmelisiniz.
Bilim adamları çoğunlukla varsayımlarının yanlış olduğu sonucuna ulaşırlar. Böyle durumlarda en baştan başlayarak yeni bir varsayım oluştururlar. Varsayımlarının doğru olduğu sonucuna ulaşırlarsa da bu defa başka bir yoldan bu sonucu sınamaları gerekebilir.
6. Sonuçlarınızı Açıklayın-Paylaşın: Projenizi tamamlamak için sonuçlarınızı bir raporla ya da pano-posterle açıklamalı, paylaşmalısınız. Bilim insanları da bunun benzerini yaparlar. Elde ettikleri sonuçlara ilişkin raporları ya bilimsel bir dergide yayımlarlar ya da bilimsel bir toplantıda sunarlar.
Bilimsel Yöntem Nedir?
Öğrenci Proje Standı Oluşturma
• Stant seyircilerin kolayca anlayabileceği şekilde düzenlenmelidir. Tüm bölümler birbirinden ayrı durmalıdır. Planlılık ve düzenlilik ilkesini uygularsanız sonuç başarılı olur. Karışık bir stant seyircilerin aklını karıştırır.
• Materyalleri panoya dikkatlice tutturun. Sunuş sırasında birden düşmesin, sağa sola kaymasın. Masanızdaki materyallere dikkat edin. Masadan yanlışlıkla düşmeyecek şekilde yerleştirin.
• Eğer deney yapacaksanız, deney şartlarını sağlayın.
• Panonuzdaki yazıların okunabilir olmasına dikkat edin yazı karakterini seçerken açık ve net olmasına özen gösterin
• Standınızda nasıl sunuş yapacağınızı önceden planlayıp size gereken alanı ayarlayın. Yeriniz dar ya da geniş olursa bir takım güçlükler yaşayabilirsiniz. Konu başlığınız panonuzun en belirgin yanıdır. Standınıza bakıldığında ilk dikkat çekici olan projenizin adı olsun.
• Genellikle bilimsel proje yarışmalarında sunuş, jürinin değerlendirmesini etkileyen önemli faktörlerden biridir. Çünkü sizin sunuşunuz sadece jüri için değil. Herhangi bir seyirci için projeye ne kadar hakim olduğunuzu gösterecektir. Ve çocuklar için ilk izlenim önemlidir.
• Jürinin ya da herhangi bir seyircinin nasıl olsun istersiniz? Projenizin planlanması ve düzenlenmesi başarılıysa her şey yolunda demektir.
• Bu planlamayı ve düzenlemeyi seyircilere yansıtmak istiyorsanız, yine iyi bir planlama düzenleme yapacaksınız.
• Masada ve panoda yer alacak materyalleri belirli bir düzenle sergileyin masada deney ya da model, rapor, özet ve günlük yer alacak. Panoda projenin adının altında solda amacınız, varsayımınız, sorunuz ya da merak ettiğiniz konu, kullandığınız yöntem, ortada bilgiler, resim, grafik ve fotoğraflar sağda ise sonuç ve değerlendirme sırayla yazılmalıdır.
• Sunuşunuzu eğlenceli ve etkili yapabilirsiniz. Bunun için, işin içine şov katın.
• Dikkatleri üzerinize çekin. Seyircileri projenize daha yakından bakması için standınıza davet edin.
• Seyircilerin projenizi incelemesi, özet bilginizi ya da raporunuzu okuması için teşvik edin.
• Yaptığınız iletişimle profesyonel bir iş yaptığınızı hissettirin
• Renkler ve resimler dikkat çeker. Bir ya da iki renk kullanın. Bazen çok renkli standlar insanları şaşkına çevirir.
• Kontrast renkleri kullanmak “örneğin siyah ile beyazı, kırmızı ile yeşili” daha etkili olabilir.
• Renkleri projenizin içeriğini yansıtmak için de kullanın. Bitkilerle ilgili bir proje için; yeşil, hava ya da suyla ilgili bir proje için; mavi kullanabilirsiniz.
• Fosforlu renkler dikkat çeker ama projenizin ciddiyeti azalabilir.
• Bazı renkler bir araya gelince hoş bir görüntü olur, ama bazıları da bir araya gelince zevksiz bir şey ortaya çıkar.
• Koyu renkleri kullanırken dikkatli olun. Standınız az ışık bir yerde olursa, seyirciler sunuşunuzu görmekte güçlük çekebilir.
• Panonuza projenizi açıklayacak resimler yerleştirebilirsiniz.
• İlk izlenimin önemli olduğunu biliyorsunuz artık. Projenizin başlığı seyircileri kendine çekecek özellikte olmalıdır. Belirli bir uzaklıktan görülebilmelidir.
• Sözlü sunuş! Kişisel görünümünüzden ve kendinizden emin olun. İyi bir görünüş karşınızdakine güven verir.
• Gülümseyin. Gülümseyerek ve rahat davranarak karşınızdakileri de rahatlatın. Projenizin her şeyini siz biliyorsunuz. Karşınızdakiler projenizi merak ediyor, incelemek ve bilgi almak istiyorlar. Unutmayın, onlara her şeyi siz anlatabilirsiniz.
• Seyircilerin gözlerine bakın. Araştırmanın hakkında önemli bilgilerin söyleyin. Ne, neden ve nasıl yaptığınızı, ne bulduğunuzu ve nasıl değerlendirdiğinizi standınızdaki malzemeleri kullanarak anlatın.
• Kendinizi konuşma kartları hazırlayabilirsiniz. Nasıl sunuş yapacağınızı, standınızdaki hangi malzemeleri nerede kullanacağınızı belirleyin. Ama unutmayın, seyirciler merak edip, sorular soracaklardır. Yine unutmayın, bu projeyi siz yaptınız, her türlü soruya cevap verebilirsiniz.
• Eğer şimdiye kadar projenizde bilimsel yöntemi kullanıp, proje boyunca notlar alıp, raporunuzu iyi bir şekilde hazırlayıp, planlı ve düzenli çalıştıysanız ve bir de standınızı iyi ve özenle bir şekilde düzenlediyseniz başarılı olacaksınız.
