PROJE NEDİR?
Proje, önceden belirlenmiş bir süre içerisinde değişim yaratmayı hedefleyen, birbiriyle ilişkili amaç ve
hedefleri olan, uygulanması sonucunda çeşitli ürünlerin elde edildiği bir çalışmadır. Bilimsel bir çalışma olan
projede; gözlem yaparak bilgi toplama, elde edilen bilgilerin düzenlenmesi, bilgiler arasında neden-sonuç
ilişkisinin olup olmadığının araştırılması söz konusudur (TÜBİTAK-Proje Yarışmaları Kitapçığı 2010, Proje Rehberi, s:18)
Proje süreci, proje fikrinin ortaya çıkışıyla başlayan ve bu fikrin kâğıda dökülmesi, geliştirilmesi,
yürütülmesi, tamamlanması ve değerlendirilmesinin ardından yeni proje fikirlerinin üretilmesine kadar olan
süreçleri içerir.
Proje konusunu belirlerken proje internet sayfasında yer alan Proje Bankasını incelemek, sizin
çalışmanızın özgün olup olmadığını, daha önce benzer projelerin yapılıp yapılmadığını öğrenmenizi
sağlayacaktır. Proje bankası daha önce yapılmış çalışmalara ulaşılabilen bir arama motoru niteliği taşımaktadır.
UYARI: Proje bankasında arama yapabilmeniz için en az 3 karakter girmeniz gerekmektedir.
Bilimsel Yöntemin Adımları
PROJE NASIL HAZIRLANMALIDIR?
Projenin her aşamasında bilimsel çalışmanın bütün özelliklerinin görülmesi gerekir. Bilimsel yöntem,
gözlemleri-olayları açıklamak ve sorulara cevap vermek için kullanılan deneysel bir süreçtir.
Bilim adamları doğadaki neden-sonuç ilişkilerini belirlemek için bilimsel yöntem kullanır. Başka bir
deyişle onlar, bir deney tasarlayarak bir öğeyi başka bir öğenin “nedeni” haline getirirler böylece diğerini-
sonucu, tahmin edilebilir hale dönüştürürler.
Yapacağınız projedeki çalışmalarınızda bilimsel yöntem izlemek, sorunuzu belirlerken, varsayımınızı
geliştirirken, deneyinizi tasarlarken, yaparken ve değerlendirirken sizlere yardımcı olacaktır.
BİLİMSEL YÖNTEM
Düşün ve Yeniden Dene Soru Sor Konuyla İlgili Araştırma Yap Bir Varsayım Oluştur Bir Deneyle
Hipotezini Sına Sonuçları Analiz Et Varsayım Doğru Varsayım Yanlış ya da Kısmen Doğru Sonuçları
Raporlaştır.
Kaynak:
http://www.sciencebuddies.com
1. Bir Soru Sorun: Bilimsel yöntem, gözlemlerinize ilişkin bir soru sorduğunuz zaman başlar. Nasıl, Ne, Ne
zaman, Kim, Hangi, Neden ya da Nerede?
Proje konusu; ilgi çeken, üzerinde düşünülen, merak edilen konulardan seçilmelidir. Akla pek çok fikir
gelebilir. Bunlar not edilmeli hemen karar verilmemelidir. Bunlar arasından; yapılabilecek, merak duyulan ve
ilgi uyandıran bir konu seçilmelidir.
2. Konuyla ilgili Araştırma Yapın: Sorunuzu cevaplamak için konuyla ilgili var olan bilgilerle ilgili
araştırma yapmalısınız. iyi bir bilim insanı olmak, başkalarının önceden yaptığı yanlışları yapmamak ve
araştırmada elde ettiğiniz, bir araya getirdiğiniz, bilgilerin boşa gitmemesi için, kütüphanede ve internette
araştırma yapmadan önce bir araştırma planı yapmalısınız. Konuyla ilgili yazılı, sözlü, görsel her türlü
materyal toplanabilir.
3. Varsayım Oluşturun, Projenizi Tanımlayın: Varsayım, olayların nasıl meydana geldiğine ilişkin
düzenlenmiş tahmindir.
“Eğer…….(ben bunu yaparsam)………..,(sonra)……..(bu)………….(olur)”
Varsayımınızı kolayca ölçülebilir ve asıl sorunuzu yanıtlamaya yardımcı olacak biçimde oluşturmalısınız.
Proje fikrinin ortaya çıkmasından sonra elde edilen bilgiler ışığında projenin amacı, hedefleri, yöntemi,
uygulama adımları, çalışma takvimi ve beklenen sonuçlar da tanımlanmalıdır.
Amaç, elde edilmek istenen sonucun basit anlatımıdır. Projelerin genelde tek bir amacı vardır. Projenin amacı
iyi tanımlanmadığında amaca yönelik hedefler ve faaliyetleri tanımlamada sorunlarla karşılaşılır.
Hedefler, tanımlanan amaca hizmet etmelidir. Hedef, birden fazla olabilir. Hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını
belirleyebilmek için ölçülebilir hedefler belirlenmelidir.
4. Varsayımınızı Bir Deney Yaparak Sınayın: Deneyiniz varsayımınızın doğru mu yanlış mı olduğunu
sınayacak, gösterecektir. Deneyinizin hassas ve kurallara uygun bir şekilde yapılması çok önemlidir.
Deneyinizi uygun ve geçerli bir şekilde yapmak için bir faktörü değiştirirken diğer tüm koşulları aynı
tutmalısınız. Deneyinizde elde ettiğiniz ilk sonucun kaza sonucu ulaşılmış bir sonuç olmadığından emin olmak
için deneyinizi birkaç sefer tekrarlamalısınız.
5. Verilerinizi Değerlendirin ve Sonuç Ortaya Koymaya Çalışın: Deneyinizi yaparken ve
tamamladığınızda kaydettiğiniz ölçümlerinizi varsayımınızın doğru mu yanlış mı olduğunu görmek için analiz
etmelisiniz.
6. Sonuçlarınızı Açıklayın-Paylaşın: Projenizi tamamlamak için sonuçlarınızı bir raporla ya da pano-
posterle açıklamalı, paylaşmalısınız. Bilim insanları da bunun benzerini yaparlar. Elde ettikleri sonuçlara
ilişkin raporları ya bilimsel bir dergide yayımlarlar ya da bilimsel bir toplantıda sunarlar.
Bilimsel proje hazırlamanın basamakları:
Bilimsel proje çalışması merak ve gözlem ile başlar. Çevremizde pek çok varlık var ve çevremizde pek çok
değişiklik oluyor. Bu varlıkları ve değişiklikleri merak ederiz. Gökyüzü nasıl oluşmuş? Neden mavi?
Gökyüzünde neler var? Geceleri yıldızlar parlıyor, ama her gece aynı yıldızlar olmuyor. Neden? Yıldızlar nasıl
yer değiştiriyor? Sonra merak ettiklerimizle ilgili gözlemler yapmaya başlarız ve kendimizi bilimsel proje
hazırlarken buluruz. Ama yaptığımız çalışmanın bilimsel olması için yapmamız gerekenler, sırasıyla
uygulayacağımız basamaklar var. İşte bunlar:
1. Projenin konusunu seçmek
Projenizi ilgilendiğiniz, üzerine düşündüğünüz, merak ettiğiniz konular üzerine seçin. Aklınıza pek çok fikir
gelebilir. Bunları not edin. Hemen karar vermeyin. Bunların arasında sizin en güzel yapabileceğinizi, en merak
ettiğinizi seçin. Bu proje sadece sizin seçeceğiniz konuda bilgili olduğunuzu göstermeyecek. Unutmayın, sizin
bir sorunuz var. Bu sorunun cevabını vermek için bilimsel bir proje hazırlıyorsunuz.
2. Bilgi toplamak
Projenin konusunu belirledikten sonra konunuzla ilgili kitaplardan, dergilerden, internetten, insanlardan ve
kurumlardan bilgi toplayın. Bilginin yazılı olması gerekmiyor. Konunuzla ilgili fotoğraf, asetat, saydam, model,
afiş ve bulabileceğiniz her türlü malzemeyi toplayın. Projenizi en iyi nasıl sunabileceğinizi düşünün.
3. Bilimsel yöntem
Sizin bir sorunuz, merak ettiğiniz bir şey var. Projenizin amacı nedir? Ne bulmaya çalışıyorsunuz? Sorunuzun
cevabı ne olabilir? Varsayımda yani ön tahminde bulunun. Varsayımınızı gösterecek deneyler nasıl olabilir,
hangi malzemeleri kullanabilirsiniz, hangi ölçümleri yapabilirsiniz?
4. Kontrollü deney yapmak ve sonuçları kaydetmek
Tasarladığınız deneyi kontrollü olarak yapın. Kontrollü olarak ve belirli bir işlem sırası izlenerek laboratuarda
tekrarlanan gözlemlere kontrollü deney denir. Deneyi yaparken tüm gözlemlerinizi, tüm düşüncelerinizi not
edin. Tüm notlarınız, çalışmanız bittikten sonra her şeyi toparlamanızı kolaylaştıracak, ayrıca eğer bir hata
yaparsanız, hatanızın nerede olduğunu gösterecektir. Hata yapmaktan korkmayın. Bugün bilimin bize gösterdiği
buluşlar ve keşifler uzun uğraşların sonunda, tekrar tekrar deneme ve yine yılmadan tekrar deneme ile
gerçekleşmiştir. Bilim sabır ve özveri gerektirir. Bundan da korkmayın. Eğer bilimsel yöntemi doğru şekilde
uygularsanız mutlaka bir sonuca ulaşırsınız.
5. Grafikler, Tablolar, Çizimler, Modeller
Ne oldu? Bulduğunuz sonuç nedir? Sonuçlarınızı grafikler, tablolar, çizimler yolu ile gösterin. Bulduğunuz
sonucu gösterecek maketler (modeller) de yapabilirsiniz.
6. Yaptığını Göster
Çalışmanız basit ve düzenli olmalı ama bir şeyin aynısı olmamalı. Yaptığınız maket, deney, insanların
anlayabileceği şekilde düzenlenmeli, ayrıca yaptığınız çalışmaya eğlence de katabilirsiniz. Bunu, renkleri
kullanarak, insanları şaşırtacak, eğlendirecek düzenlemelerle yapabilirsiniz. Buradaki yaratıcılık size kalmış.
Kullandığınız bilimsel yöntemi gösterin.
7. Rapor Yazma
Projenizin öyküsünü anlatın ne yapmak istediniz ve nasıl yaptınız? Bilimsel bir proje raporu da belirli kurallara
ve belirli sıraya göre yazılır. Bu kurallara ve sıraya uymalısınız.
8. Sunuş
Bilimsel bir projenin mutlaka sunuşu yapılır. Siz de projenizi arkadaşlarınıza, öğretmenlerinize, ailenize, jüriye
ve tanımadığınız pek çok insana sunacaksınız. Bu yüzden heyecanlanmamak elde değil. Projenizi sunuş
pratikleri yapın. Bir arkadaşınıza, ailenize, öğretmeninize sunun. Bunu bir kez yaptıktan sonra daha rahat
edeceksiniz. Ayrıca unutmayın konunuzu en iyi siz biliyorsunuz. Çok uğraştınız, emek harcadınız, şimdi sizin
bildiğiniz bilgileri diğer insanlarla paylaşma zamanı geldi. Her şey çok güzel olacak.
Bilimsel bir proje hazırlarken bazı ipuçları
Bilimsel proje yarışmaları, sergileri, bilim şenlikleri, eğlenceli ve öğreticidir. Aşağıda bazı ipuçları var.
Bunlar size bilimsel proje hazırlarken yardımcı olacak ve öğrenirken eğlenmenin yolunu gösterecektir.
Yapacağınız her şeyi not alın. Amacınız ne, ne yapacaksınız, nasıl yapacaksınız ve diğer soruları, tüm
düşüncelerinizi kayıt etmelisiniz. Bir defteri günlük şeklinde kullanabilirsiniz. Bu şekilde çalışma sonunda her
şeyi daha iyi toparlar, raporunuzu daha iyi yazarsınız. Ayrıca hata yaparsanız, kolayca notlarınızdan hatanın nerede olduğunu anlayabilirsiniz. Topladığınız tüm belgeleri de bir dosya içinde saklayın. Bunu projenizi
sergilerken davetlilere de sunabilirsiniz.
İlgilendiğiniz konuları belirleyin ve yazın. Ama hangisini seçeceksiniz? Bilimsel bir proje büyük bir çaba
gerektirdiğinden, en çok merak ettiğiniz ya da uğraşırken güzel zaman geçirebileceğiniz bir konuyu seçin. Bu
şekilde ilgilendiğiniz konu hakkında daha çok şey öğrenirsiniz.
Projenizi yapmak ve anlamak için, her türlü yardım ve desteği alın, ama gerçekleştirirken ya da
çalıştırırken tek başınıza uğraşın. Eğer kendiniz gerçekleştirir ve çalıştırırsanız, yolunda giden ya da
gitmeyen işleri daha iyi anlarsınız. Projenizi daha iyi kavrar ve daha iyi sunarsınız.
Projenizi başlatmak için son ana kadar beklemeyin. Proje konunuz hakkında uygun malzeme toplamak,
deney ya da maket yapmak ve yaptığınız deneyi ya da maketi çalıştırmak gibi basamaklar vardır. İyi bir proje
de tüm bunları yapabilmek zaman gerektirir. Zamanınızı iyi kullanın. Unutmayın, bazen defalarca denemeniz,
proje de bazı yerleri değiştirmeniz gerekebilir.
İyi bir projenin karmaşık olması gerekmez. Bir projeyi sergilerken, en önemli nokta, sizin projenize hakim
olmanızdır. Karmaşık bir proje iyi bir proje demek değildir. Projenizin konusu ne olursa olsun, projenin iyi
olmasını sizin çalışmalarınız, konuyu nasıl ve neden seçtiğiniz, amacınız, bilimsel yöntemi uygulamanız, nasıl
çalıştığınız, raporunuz, projeyi sunuşunuz belirleyecektir.
Eğer proje sizin varsayımınızı yani ön tahmininizi doğrulamıyorsa üzülmeyin. Bu güne kadar önemli
bilimsel çalışmaların bazıları, baştaki ön tahminin reddedilmesi ya da bu tahmine karşı çıkılması ile ortaya
çıkmıştır. Çalışmanın sonunda, “Benim amacım şu olmasına rağmen, ben ön tahminimi doğrulayamadım,
çalışmalarımı tekrar gözden geçireceğim ve çalışmalarıma şu noktadan yeniden başlayacağım” şeklinde bir
sonuç çıkabilir. Bu da bir sonuçtur ve sizin ön tahmininizi doğrulayamamanız sizin çalışmanızın başarısını
etkilemez. Projeniz hala iyi bir proje olabilir.
Bazen sizin aklınıza gelen ilk proje, en ilginç proje olabilir. Bu, iş erken başlamanıza neden olur. Ve
basamakları uygulayarak güzel bir sonuca ulaşabilirsiniz.. Ayrıca bir projeye başlayıp, her sene çalıştığınız
projeyi geliştirebilir, o konu hakkında uzmanlaşabilirsiniz. Ve siz bir yola girdiniz mi, bir başladınız mı
önünüzde sonsuz yollar olacaktır. Bazen bu yol inişli çıkışlı olacak, bazen sağa ya da sola dönecek, bazen yol
bitecek ve siz geri dönüp tekrar başlamak zorunda kalacaksınız. Kolay gelsin…
Bilimsel proje raporu nasıl hazırlanır
Rapor seçtiğiniz konu hakkında yaptığınız her türlü araştırmanın özetidir. Başlangıçtan bitişe, bütün toplanan
ve gözlenen bilgilerini içerir. Rapor kolay anlaşılır ve düzenli olmalıdır. Konuyla ilgisi olmayan bir insan
raporunuzu okuduğunda, sırayla neyi neden ve nasıl yaptığınızı, sonunda ne bulduğunuzu ve nasıl
değerlendirdiğinizi anlayabilmelidir. Bilimsel projenizi bir stand düzenleyerek, seyircilere sözlü olarak
sunacaksınız. Rapor standınızdaki yazılı sunumunuzdur.
Mümkünse raporunuzu bilgisayarda yazın Cd ve bir dosyada sunun.
Bilimsel raporlar şu bölümleri içerir:
1. Başlık: Projenizin adı, sizin adınız soyadınız, unvanınız ve projenin başlangıç-bitiş tarihi başlık
bölümüne yazılır.
2. Özet: Özet bir sayfadan fazla olmaz. Her şey bir sayfayı geçmeyecek şekilde, kısa ve öz olarak
açıklanır. Projenin adı, amaç, kurulan varsayım, kısaca kullanılan metot ve bulunan sonuçlar yazılır.
3. Giriş: Giriş bölümü bu projeyi neden seçtiğinizi ve projenin amacını ifade eder, araştırmanızla ilgili
varsayımınızı bildirir.
4. Yöntem-Araştırma: Eğer projeniz deney içeriyorsa, deneyin amacını, kullandığınız malzemeleri,
deneyin yapılışını madde madde yazmalısınız. Eğer araştırma ise, konuyla ilgili bilgiler vermelisiniz.
5. Sonuç-Değerlendirme: Deney yaptıysanız, bulduğunuz sonucu, varsayımınızın doğrulanıp
doğrulanmadığını, soru sorduysanız, cevabı bildirirsiniz. Bulduğunuz sonuç hakkında değerlendirme
yaparsınız. Araştırma yaptıysanız araştırmanın sonucunu ve değerlendirmesini yazarsınız. Bu bölümde
de tablolar, şekiller, grafikler, resim ve fotoğraflar kullanabilirsiniz.
6. Kaynaklar: Proje hazırlığı boyunca kullandığınız tüm kaynakları bu bölümde yazacaksınız. Kaynaklar
kitap, dergi, ansiklopedi gibi yazılı olabilir. Yazılı kaynaklarda kaynağın adı, yazarları, kaynağı hangi
kurumun bastığı ve basım tarihi bildirilmelidir. Cilt ve sayfa numarası da konulur. Kaynak olarak
internet kullandıysanız, internet adresini belirtmelisiniz. Kaynak, kişi de olabilir. Kişinin adını,
unvanını ve bulunduğu kurumu yazmalısınız.
7. Katkıda Bulunanlar: Projenin tamamını tek başınıza yapmış olabilirsiniz. Ama fikir alırken, deneyi
yaparken ya da malzemeyi temin ederken bazı yardımlar almış olabilirsiniz. Bu bölümde aldığınız
yardımlar için, kişilere teşekkür etmelisiniz. Her şey çok güzel olacak, kolay gelsin.
Bilimsel projenizi nasıl sunacaksınız?
Bilimsel çalışmaların önemli bir yönü de; fikirleri, bilgileri ve sonuçları iletmektir. Bilim insanları buluşlarını
bilimsel makale ve dergilerde yazarlar ve bilimsel toplantılarda sunarlar.
İyi bir sunuş yapmayı öğrenmek, bilim insanları ya da bir fikri insanlara iletmek isteyen herhangi biri ya da
genç bir mucit için değerli bir beceridir. Sunuş, proje boyunca harcadığınız zaman ve emeğin son ürünüdür,
proje ve seyirciler sizin aranızdaki iletişimdir.
Sunuşunuzu yaparken stand kuracaksınız. Stand kurmanın da belli kuralları vardır. Stand, deney, modelinizin
yer aldığı masa ile proje amacının, varsayımının, yönteminin, bilginin, grafik, şekil ve fotoğrafların belirli bir
düzenle bulunduğu panodan oluşur.
Başarılı bir stand için!
• Eğer deney yapacaksanız, deney şartlarını sağlayın.
• Panonuzdaki yazıların okunabilir olmasına dikkat edin yazı karakterini seçerken açık ve net olmasına
özen gösterin.
• ÖNEMLİ; Panonuz 95 x 135 cm zemin üzerine hazırlanacaktır.(95 cm en,135cm boy) Yapıştırmak
için şeffaf koli bandı ya da çift taraflı bandı projenin sahibi temin edecektir. Eserlerin sunumunda
kullanılacak gösteri panonuz kâğıt baskı matbaa baskısı olacaktır.
• Masada ve panoda yer alacak materyalleri belirli bir düzenle sergileyin masada deney ya da model,
rapor yer alacak. Panoda proje adının altında solda amacınız, varsayımınız, sorunuz ya da merak
ettiğiniz konu, kullandığınız yöntem, ortada bilgiler, resim, grafik ve fotoğraflar sağda ise sonuç ve
değerlendirme sırayla yazılmalıdır.
• Sunuşunuzu eğlenceli ve etkili yapabilirsiniz. Bunun için, işin içine şov katın.
• Panonuza projenizi açıklayacak resimler yerleştirebilirsiniz.
• İlk izlenimin önemli olduğunu biliyorsunuz artık. Projenizin başlığı seyircileri kendine çekecek özellikte
olmalıdır. Belirli bir uzaklıktan görülebilmelidir.
• Projenizin her şeyini siz biliyorsunuz. Karşınızdakiler projenizi merak ediyor, incelemek ve bilgi almak
istiyorlar. Unutmayın, onlara her şeyi siz anlatabilirsiniz.
• Araştırmanın hakkında önemli bilgilerinizi söyleyin. Ne, neden ve nasıl yaptığınızı, ne bulduğunuzu ve
nasıl değerlendirdiğinizi standınızdaki malzemeleri kullanarak anlatın.
• Kendinize konuşma kartları hazırlayabilirsiniz. Nasıl sunuş yapacağınızı, standınızdaki hangi
malzemeleri nerede kullanacağınızı belirleyin. Ama unutmayın, seyirciler merak edip, sorular
soracaklardır. Yine unutmayın, bu projeyi siz yaptınız, her türlü soruya cevap verebilirsiniz.
